Erivan, 2008 yılı Eylül ayı.Soykırımı Anıtı’nı ziyaret edecek miyim?İlk kez Ermenistan’dayım. Uzun yılların ötesinden gelen "Aman sakın gitme oralara!" uyarısının miadı dolmuştu. Ailem ve diplomat arkadaşlarım 1970 ve 1980’lerde değil Erivan’a; Beyrut’a, Şam’a, Los Angeles’a bile gitmenin benim için tehlikeli olabileceğini söylerlerdi. Sevgili halam Kamran Cemal Beyrut’a, Hıristiyan Arap arkadaşlarının yanına giderdi tatil için, ancak soyadını, Cemal’i kullanmaz, saklardı. Bana gelince... Beyrut’a, Şam’a, Paris’e, Los Angeles’a gitmiştim, şimdi sıra Erivan'da, Ermenistan’daydı. Benim meselem başkaydı: Soykırım Anıtı’na gitmek, gitmemek?.. Hrant Dink’in acısı, anıta bir sap çiçek bırakmamı gerektiriyordu. O günü hiç unutmayacağım.Erivan, 5 Eylül 2008.Heyecanlıydım. Epeyce zorlandığımı söyleyebilirim, kendi iç dünyamdaki bir ‘tabu’yu yıkacaktım çünkü...Gün ağarırken, Cumhuriyet Meydanı’ndaki Marriott Oteli’nin önünden üç kişi yola koyulduk. Samson Özararat, İstanbullu bir Ermeni olan, Samson gibi Nice’de yaşayan ve Erivan günlerimizin çevirmeni Kirkor Ajderhanyan, bir de fotoğrafçı. Beş beyaz karanfili de unutmamıştı Samson... Anımsıyorum, sevgili Hrant Dink bir keresinde, "Gelin önce birbirimizin acılarına saygı gösterelim" demişti. Belki de sevgili Hrant’ın bu sözüydü, yaşadığı acılardı, bunca yıl sonra hayatımda ilk kez beni Ermenistan’a getiren ve Erivan’da bir sabah vakti gün doğarken Soykırım Anıtı’nın önünde bana duygu fırtınası yaşatan...
Atalarımın başına gelenleri biliyorum. Buna kiminiz katliam, kiminiz soykırım, kiminiz tehcir, kiminiz trajedi diyorsunuz. Atalarım da Anadolu deyimiyle kıyım derdi. Bir devlet kendi yurttaşlarını, hem de savunmasızlarını, çoluk çocuk, kadın yaşlı demeden, kök saldığı ortamlardan söküp bilinmez bitmez yollara salıyorsa, bunun sonucunda da bir halk büyük bir bölümüyle yok oluyorsa, bugün bizlerin bu durumu izah edecek kelimeleri tercih etme kıvranışımız, insan olma özelliğimizin hangi vasfıyla izah edilebilir? ‘Buna soykırım mı desek, göç mü desek?’ diye cambazlıklar yapacaksak, her ikisini de aynı ölçüde mahkûm edemeyeceksek, soykırım yerine tehciri ya da tehcir yerine soykırımı tercih etmekle, insan oluşumuzla ilgili onurun hangi parçasını kurtarmış olacağız?
Sevgili Hrant'ın sesine kulak veriyorum Soykırım Anıtı'nın önünde:
Geçmişte yaşanan büyük felaketin sorumluları gibi mi davranacağız, yoksa o yanlışlardan ders alarak yeni sayfaları bu kez uygar insana yakışır şekilde mi yazacağız?
"İkrar değil, inkâr değil, önce idrak," derdi Hrant. ‘İdrak’ın yollarının da demokrasiden, özgürlükler düzeninden geçtiğini adı gibi bilirdi. Sevgili kardeşim;Erivan’da gün doğuyor, güneş sislerin içinde kırmızı bir portakal gibi. Sabahın bu güzel sessizliğinde, beyaz karanfilleri senin için koyuyorum Soykırım Anıtı'na. Beni buraya sen getirdin, senin acın, senin acıların getirdi çünkü... (2012 yılında çıkan 1915: Ermeni Soykırımı isimli kitabımdan.)
