Tarih, 12 Mayıs 1978.Cumhuriyet gazetesi yazı işleri.Genel Yayın Müdürü Oktay Kurtböke'nin sesi salonda çınlıyor:
Hasan Cemal, daltaban, gel buraya!
Oktay Baba, Yazı İşleri'ndeki upuzun dikdörtgen masada oturuyor.1920'lerden, Yunus Nadi zamanından kalma antika bir masa...Cumhuriyet'in 1930'larda düzenlediği Türkiye güzellik yarışmalarında kadın adayların üstünde yürüdükleri masa diye anlatılırdı.Cumhuriyet bu yarışmalardan, 1932'de bir dünya güzeli Keriman Halis'i, 1952'de bir Avrupa güzeli Günseli Başar'ı çıkarmıştı.Kurtböke'nin yanına gittim.O kendine has üslubuyla yine bağırır gibi konuştu:
Git yukarıya, bir tane 'Olayların Ardındaki Gerçek' yaz!
Yukarıdan kasıt teras katıydı, yazar odalarının bulunduğu.Kurtböke'nin yüzüne şaşkın şaşkın bakıyorum, şimdi bu da nerden çıktı diye.Başyazı yazdıracaktı bana...Ben öyle durgun bakarken yine azar geldi:
Ne duruyorsun? Çık yukarıya, bir ‘Olaylar' yaz! Vakit geçirme...
Eski zamanlarda herkes kendi daktilosunu kullanırdı.Benim de babadan kalma, İsviçre malı bir Hermes Baby'im vardı, her yere yanımda taşırdım.Aldım yeşil renkli portatif Hermes Baby'imi üst kata çıktım.Ali Sirmen'in odası boştu.Bu yazı niçin benden istenmişti?Bu sütunu yıllardır yazan İlhan Selçuk kalp krizi geçirmiş hastanede yatıyordu.Onun haberi var mıydı?Ne yazacağımı, üslubu neresinden tutacağımı kara kara düşünmeye başladım.Ter basmıştı.Mesleğimde bunun bir dönüm noktası olacağını hissediyordum."Olayların Ardındaki Gerçek", Nadir Bey'in başyazısından sonra Cumhuriyet'in görüşünü yansıtan, ikinci bir başyazı niteliği taşıyan (bir de Cumhuriyet imzalı başyazılar çıkardı birinci sayfadan) kısa bir yorumdu.
İlhan Selçuk'un ikinci köşesi sayılırdı.Bir koşu arşive çıktım.Edip Sakarya'dan "Olayların Ardındaki Gerçek" dosyasını aldım, hızla taradım.Sonra daktilo başında kıvranmaya başladım.Ama ilk yazı umduğumdan daha çabuk çıktı.Kurtböke'nin kesif pipo dumanıyla kaplı gösterişsiz odasına girdim, yazıyı biraz tedirgin şekilde masasının üstüne bıraktım.Beni oturtmadan, ağzında piposuyla asık bir yüz ifadesiyle okudu yazımı.Sonra başını kaldırıp, "İyi olmuş tonton!" dedi, yüzünde güleryüzlü bir ifadeyle, "Hadi bakalım hayırlı olsun..."Bir anda dünyalar benim olmuştu.Nadir Nadi, 1979 yılı başında Ankara temsilcisi olduktan sonra da bana ara sıra Cumhuriyet imzalı başyazılardan yazdırmıştı.İlkinin tarihi, 19 mayıs 1979'du.İstanbul'dan telefon etmiş ve benden 19 Mayıs için bir başyazı istemişti.Heyecanlanmıştım.Birkaç ay önce "Olayların Ardındaki Gerçek"i nasıl yazdıysam, yine aynı yönteme başvurmuştum.Eski ciltleri açmış, 19 Mayıs'larda, 30 Ağustos ya da 29 Ekim'lerde neler yazıldığına göz atmış, notlar almış, sonra oturup daktiloda yazmış ve İstanbul'a geçilmek üzere telekse vermiştim.Zor olmamıştı, "60. yılda halka güvenmek!" başlığını taşıyan Cumhuriyet imzalı ilk başyazıyı yazmak...Nadir Bey ertesi sabah telefon edip beni kutlamıştı. (Hasan Cemal, Cumhuriyet'i Çok Sevmiştim, Everest Yayınları, sayfa 87-92)
Desen: Selçuk DemirelBöyledir.Bellek bazen şaşırtır insanı.Hiç beklemediğin bir anda hatıralarla baş başa kalırsın.Cumhuriyet bayramı yazısı için dün öğle vakti bilgisayarımı açtım ve Cumhuriyet anıları ile baş başa kaldım.41 yıl geçmiş.Cumhuriyet imzalı ilk Cumhuriyet Bayramı yazım 19 Mayıs 1979'da Cumhuriyet gazetesinde başyazı köşesinde çıkmış...Çok heyecanlanmış ama zorlanmamıştım.Başyazı umduğumdan çabuk çıkmıştı.Arşivdeki eski yazılara şöyle bir bakınca, daktilonun başına oturup kolayca yazmıştım.Çünkü hepsi birbirine benziyordu başyazıların...Bazıları biraz güncelleştirilmiş, bir başka deyişle, zamanın siyasal iktidarına yönelik bir iki eleştirel cümle eklenmişti, o kadar...Zaten başka türlüsü olamazdı.Her yıl aynı tarihte, aynı konuyu, aynı bakış açısıyla yazınca, patinaj kaçınılmaz oluyordu.Ben de yıllar yılı birbirinin epeyce benzeri en büyük bayram yazıları yazdım 29 Ekim'lerde...Ancak 1980'lerde, özellikle 1990'larda değişim başladı.Cumhuriyet'i savunmaya elbette devam ettim.Ama yazılarımda artı'lar gibi eksi'ler de su yüzüne vurmaya başladı.Atatürk'ün laik Cumhuriyet'ini savunurken, demokrasi ve hukuku köstekleyen bazı yanlışların altını da çizmeye özen gösterdim.Bu yanlışlar özellikle Türk milliyetçiliği ile, Kürt meselesi ile, laiklik ve din sorunu ile, resmi tarih anlayışı ile, aşırı merkeziyetçilik ile ilgiliydi.Türkiye'yi bugün laiklikten, demokrasiyle hukuktan ve özgürlükten hazin şekilde uzaklaştıran "büyük savruluş"un temelinde de, Cumhuriyet'in kuruluşundaki bu yanlışların payı vardır.Ne midir bu "büyük savruluş?"Tek cümlede özetlenebilir:Erdoğan ve Saray iktidarı, "Atatürk'ün laik cumhuriyeti"nden, Türkiye'nin "modernleşmesi"nden ve "demokratikleşmesi"nden intikam almanın peşinde.
