Cevaplanması en eğlenceli sorulardan birisi bu.
İki farklı teknoloji harikasını birbiriyle karşılaştırmak, Mercedes ve BMW markalarını birbiriyle karşılaştırmaktan ve hangisinin daha iyi olduğunu sormaktan pek farklı değil. İrili ufaklı pek çok farklı marka bulunsa bile havacılık sektöründe Boeing ve Airbus markaları kaliteleri ve yaygın kullanımları sebebiyle ön plana çıkıyorlar.
Biz sıradan yolcular, bindiğimiz uçağın o andaki kozmetik durumundan etkilenerek, bazen de uçağın çeşitli bölgelerinden veya motorundan gelen seslerden ilham alarak uçakların kalitesi konusunda doğru olmayan sonuçlara varırız.
Öncelikle tüm uçaklar için şunu söylemek mümkün: uçaklar teknolojinin tüm imkânlarını kullanarak, üretim teknolojilerinin en çağdaş yöntemleri ile üretilirler. Uçakların geliştirilmeleri, üretilmeleri ve üretim sonrasında ilgili otoritelerden uçuş onayı almaları çok sıkı kurallara göre yapılır.
Boeing ve Airbus, tüm benzerliklerine rağmen pek çok açıdan da birbirinden oldukça farklıdır. Ancak bu IOS işletim sistemi ile çalışan bir telefon ile, Android işletim sistemi ile çalışan bir telefonu karşılaştırmaktan daha zordur.
Farklı uçaklar, farklı imalat mimarisi ve operasyon amaçları ile üretilirler. Bunlardan bazıları rakibine göre avantaj sağlarken, diğerleri rakibine göre dezavantajlı olabilir. Üretimden kaynaklan bu farklar, uçağı kullanan pilotlar ve uçağı işleten havayolları için anlamlı olsa bile, uçağa yolcu olarak binen bizler için anlamlı bir fark yaratmaz. Yani uçağın genel kalitesi ve güvenlik kriterleri açısından her şey kusursuzdur. Güvenlik açısından bu iki markayı birbirinden ayıracak anlamlı bir veri de bulunmamaktadır.
Yine de ilgi çekici olması amacıyla, Airbus'ların bilgisayar oyunlarında kullanılan joystick'e benzeyen bir kolla yönlendirildiğini, Boeing'lerin ise otomobil direksiyonlarına benzeyen bir kolla yönlendirildiğini söyleyelim.
Diğer bir açıdansa, Airbus'ların daha komplike bilgisayar sistemleri ile donatıldığı ve pilotlara daha kısıtlı yönlendirme olanağı verdiğini söylemek mümkün. Bu da pilotların Boeing'leri daha fazla sevdiklerine dair bir şehir efsanesi yaratır.
Boeing uçaklarının üretiminin yapıldığı ABD'nin Everett şehrinde yer alan fabrika görmeye değer. Fabrikayı gezdiren rehberin, turun bitiminde misafirleri uğurlarken kullandığı eğlenceli deyiş ise hâlâ kafiyesiyle kulaklarımda: "If it's not Boeing, I'm not going."
Satın alma maliyetleri uçakların tipine ve kullanım amacına göre farklılık gösterse bile, hava yollarında yaygın kullanılan ve yolcuların sık karşılaştığı uçak tipleri üzerinden genellemeler yapmak mümkün.
Her şeyden önce uçağın çıplak olarak gövdesi, üstünde yer alan elektronik sistemler ve hava yolunun uçağı kullanım amacı fiyatı farklılaştırıyor.
Uçağın gövde tipi aynı olsa bile, kargo amaçlı kullanılacak olması ile yolcu taşımacılığı amaçlı kullanılacak olması fiyat üzerinde bir etken.
Aynı şekilde yolcu taşımacılığında kullanılacaksa bile ekonomi sınıfı koltuk sayısı ile, business, ya da first class koltuk sayısındaki farklar önemli maliyet farklarına yol açabiliyor. Bunu otomobillerde karşımıza çıkan donanıma göre fiyatın farklılaşmasına benzetmek mümkün. Otomobile yeni özellikler eklendikçe ve donanım özellikleri genişledikçe fiyat nasıl artıyorsa, burada da aynı şey geçerli.
Ayrıca en büyük filoya sahip Delta Havayolları'nın satın alma gücü ile dar bir filoya sahip Baltic Havayolları'nın satın alma gücü arasındaki farklar fiyatlara da yansıyacaktır. İki havayolu, aynı uçak için birbirinden çok farklı satın alma maliyetlerine katlanacaklardır.
Çok uzattık, peki maliyet ne?
Airbus'tan başlayalım. Dar gövdeli (nispeten küçük bir yolcu uçağı diyelim) bir A318 modeli için liste fiyatı 77,4 milyon ABD Doları iken, en geniş gövde diyeceğimiz A380'nin liste fiyatı 445,6 milyon dolara ulaşıyor. En yaygın kullanılan modellerin 100-300 milyon dolar aralığında olduğunu söyleyebiliriz. Uçakların 2018 liste fiyatlarına firmanın web sitesinden ulaşmak mümkün. Tekrar hatırlatalım bunlar liste fiyatları.
Boeing'e gelirsek; benzer şekilde dar gövdeli 737-700 modeli 89,1 milyon dolardan başlarken, en geniş gövde diyebileceğimiz 777-9 modeli 442,2 milyon dolara kadar çıkıyor. Yine benzer şekilde en sık kullanılan modellerin ortalamasının 100-350 milyon dolar aralığında olduğunu söylemek mümkün. Resmi fiyat listesinin üreticinin web sitesinde yer aldığını da söyleyelim.
Havacılığı ve uçakları seven okuyucunun moralini bozmamak amacıyla, gerçek bir efsane olan Cessna 150 modelin, iyi ve temiz kullanılmış bir ikinci elini 15 bin dolara almak mümkün. Elbette bu fiyat ABD için geçerli. Türkiye fiyatları bu yazının konusu değil.
