ABD Irak’tan sonraAfganistan’dan çekilmenin yolunu arıyor. Temel problem aynı:Amerika ve Türkiye’nin de içinde bulunduğu NATO güçleriçekildikten sonra ne olacak? Irak’ta General Petreaus’unuyguladığı model Afgan’da tutacak mı? Afganistan kendi güveliğive yönetimini başarabilecek mi? Sorular çok çözümü hiç dekolay değil.
Bu amaçla sonyılların en önemli Konferansı için aralarında Türkiye’nin debulunduğu 70’i aşkın ülke ve kurum bir araya gelerek busorulara yanıt aradı. Afganistan’a bugüne kadar harcanan para 40milyar dolar. Ama bu pek işe yaramış görünmüyor. Amerikagüvenliğin ve yatırımın paralel gitmesini istiyor. ÖrneğinTürkiye, İmar timleriyle önemli alt yapı yatırımlarıgerçekleştiriyor. Ama Türkiye, Afganistan’ı sadece Afganlar'ınkurtarabileceğini savunuyor; açıkça söylenmese de Taliban’lamasaya oturma opsiyonu da var. Bu yüzden öncelikle Afgan güvenlikgüçlerinin eğitilmesini savunuyor Türkiye.
Irak taktiği tutarmı?
Amerika Irak’takigibi bazı aşiretleri kendi yanına çekerek para ve silah vererekTaliban’a karşı savaşmasını planlıyor. Irak’ta Sünniaşiretleri, Uyanış Birlikleri adı altında bir araya getirenPetreaus artık Afganistan’daki birliklerin komutanı. PetreausIrak’ta belli oranda başarılı olmuştu. Ama Afgan’daki işIrak'taki kadar kolay değil. Afganistan Paştun, Tacik veÖzbekler'den oluşuyor. Taliban’ın tabanı Paştun. Paştunaşiretleri örgütlerseniz Tacik ve Özbekler buna şüpheylebakarlar. Öncelikle Tacik ve Özbeklerin güvenliğini sağlamakgerekiyor. Yöneticiler halktan kopuk ve yolsuzluklara bulaşmışdurumda. Çünkü Afganistan’daki sorun güvenlik kadar yolsuzluk.Afgan halkı hala dünyanın en yoksulları arasında.
Asıl önemli konuise Taliban’la ilişki. Bunun iki boyutu var. Ilımlı Talibanüyelerini kendi saflarına geçmek, ikincisi Taliban’ın etkialanındaki aşiretleri para karşılığı silahlandırmak.Aşiretler de Taliban’ın tabanı. Yani iş biraz karışık. ABDuzun süre bu iki şıkka da karşı çıkarken yeni komutanlabirlikte gündemine aldı. Devlet Başkanı Karzai de Taliban ilegörüşmeye karşı çıkıyor. Aşiret örgütlenmesine ise sıcakbakıyor. Gerçi Amerika ılımlı Taliban derken neyi kastettiğihala belli değil. Ayrıca, Taliban ve El Kaide terörüyle mücadeleadına 2001’de ülkeyi işgal eden Amerika bu ilişkiyi nasılanlatacak.
“Bu aslındaAfganistan’ın niçin işgal ettiğinin bir göstergesi. Amaçülkeyi kurtarmak değil. Bush yönetimiyle başlayan ders vermemantığının bir devamı. Yıllardır bir adım ileri gidilemedi.Nitekim, bu pazarlık ülkedeki diğer etnik grupları da tedirginedecektir” deniyor.
Yolsuzlukların adı:Karzai
Karzai yönetimiyolsuzluklara batmış durumda. Amerika ise kendi adamı olan (HamidKarzai eski bir petrolcü, UNOCAL Petrol Şirketi’nin eskidanışmanlarından) Karzai bu kez de başaramazsa ABD petrolcüsündendesteğini çekecek. Zaten neden Afganistan’ın başınagetirildiği herhalde anlaşılır. Üstelik Taliban’a yakıngruplarla bağlantıya geçmek için gün sayıyorlar. Bu açıdanKabil’de düzenlenen konferans son şans olarak görülüyor.
Afganlar,uluslararası toplumu eleştiriyor: “Bu konferans da diğerlerigibi. Güzel konuşmalar yapılıyor, bildik vaatler var. Amayapılması gereken bu topluma insiyatif tanımak” diyorlar.Hükümetin başarısız olması halinde uluslararası güçlerinTaliban’la masaya oturacağına kesin gözüyle bakılıyor.
9 yıldırAfganistan’da değişen pek bir şey yok. Denenen taktiklertutmuyor. Karzai hükümeti başaramıyor. Gelen paraların nereyeharcandığını belli değil. Şimdi ABD Afgan hükümetinintepesinde sopa sallıyor gibi. Başarılı olamazsanız Taliban’ıgetiririm der gibi. İnsan sormadan edemiyor. Madem Taliban ilemasaya oturacaktınız niye Afganistan’ı işgal ettiniz? ABDsorunu ahlaksız bir teklifle çözmeye çalışıyor.
xxxx
MERAKLISINA NOT
Mesele Dergisi’nin Temmuzsayısında Osman Akınay ve Berat Günçıkan, bendeniz ile Türkiye’nin dış politika macerası üzerine uzun bir söyleşiyaptı. Tavsiye edilir. Okuyanlarla tartışabiliriz.