Dünya ekonomisinde alarm, Türkiye'de "ekonomedi"

Türkiye ekonomisine yön verme iddiasında olan zevatın 2017 yılından bu yana attığı adımları, icat ettiği sözde modelleri ve yaptığı uygulamaları ifade etmek için "ekonomedi" diye bir sözcük icat etmek zorunda kaldım bu yazının başlığını oluştururken.Dünya Bankası geçen hafta yayınladığı kitap boyutundaki kapsamlı çalışmada, dünya ekonomisinin büyüme hızındaki gerilemenin 2020’lerin devamında da etkili olacağı alarmını veriyor ama şu anda ülkemizdeki çoğu kimse Türkiye ekonomisinin seçim sürecini nasıl atlatacağını ve seçim sonrasında neler olacağını merak ediyor haklı olarak. Ekonomimizi büyük bir çıkmazın içine sürüklemiş olan bugünkü yönetim tarzını nitelemek için "ekonomedi"den daha uygun bir deyim bulamadım ne yazık ki.

2017'den bugüne nasıl geldik?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, ekonomiyi siyasetin bir aracı olarak kullanmaya çok önceden başlamıştı ama 2017 yılından itibaren farklı bir boyut kazandı bu uygulama. "Ekonomist" olduğunu iddia eden Sayın Erdoğan gerekli tasarrufu ve kaynağı yaratmadan ekonomiyi hızlı büyüterek yandaş kesime iş alanı yaratma yolunu seçti 2017’de. Bunun müjdesini 2017 yılının Kasım ayında, o dönemde ekonomi bakanı olan Nihat Zeybekçi verdi. Devlet bankaları devreye sokularak bir kredi bolluğu yaratıldı ve ekonominin canlanması sağlandı.

Türkiye bu parlak buluş sayesinde bir kez daha azgın enflasyon sürecine sürüklendi. Ben 2017 yılının Kasım ayından itibaren Dünya gazetesindeki haftalık köşemde 100’den fazla köşe yazısı yazdım enflasyonla hızlı büyümenin bir ekonomi için intihar anlamına geldiğini anlatmak için ama hiçbiri işe yaramadı tabii.Sayın Erdoğan’a göre ekonomide büyüme hızlanırken yıllık enflasyon da %5’e inecekti ama bu ham hayal tabii ki gerçekleşmedi, Türkiye bu parlak buluş sayesinde bir kez daha azgın enflasyon sürecine sürüklendi, yıllık enflasyon %85’e tırmandı,Türk lirası ABD dolarına karşı en fazla değer kaybeden üç para birimi arasına girdi. Türkiye’deki ekonomi yönetimi ise en kötüler sıralamasında Arjantin’le yarışıyor. Uluslararası finans dünyasında bu damgayı yemiş olan bir ekonomi yönetiminin her türlü şoka hazır olması gerekiyor.

Seçim sonucu belirleyici olabilir

14 Mayıs seçimi sonrasında ortaya çıkacak olan tablo, Türkiye ekonomisinin geleceğini belirleme açısından da büyük önem taşıyor. Türkiye ekonomisini ve özellikle devleti iflasın eşiğine getirmiş olan bugünkü yönetimin iktidarda kalması halinde durumu kurtarmak için uydurmasyon modelini terkedip ortodoks politikalara yöneleceğini açıklaması bile piyasaları ikna etmeye yetmeyebilir.Buna karşılık Millet İttifakı’nın seçimden galip çıkması halinde dış piyasaların bu değişimi ilk günden olumlu karşılaması beklenebilir. Millet İttifakı’nın kadrolarında gerçekten ekonomist olan ve piyasaların dilini konuşan değerli elemanlar bulunduğunu da biliyorum. Onların ekonomideki çöküşü durdurmak için gerekli adımları atması halinde Türkiye’nin dış dünyadan ciddi destek olarak ekonomisini yeni bir raya oturtması mümkün görünüyor.

Dünya Bankası’nın haklı kaygıları

Dünya Bankası’nın geçen hafta yayınlanan ve dünya ekonomisinin orta va uzun vadeli büyüme potansiyelini irdeleyen kapsamlı çalışması hiç de iyimser olmayan bir tablo çıkartıyor karşımıza. Dünya Bankası’nın Geleceğe Bakış bölümünün direktörü olan ekonomistimiz Ayhan Köse başkanlığındaki bir ekibin ortaya koyduğu tablo 2020’li yılların geri kalan bölümünde de küresel ekonomide büyümeyi destekleyen faktörlerin güç kaybına uğramaya devam edebileceğini gösteriyor. Birkaç ana başlıkta toplayabiliriz bu bulguları.

• Ekonomik büyümenin en önemli belirleyicilerinden biri olan Toplam Faktör Verimliliği’nin dikkate değer bir artış kaydetmesi beklenmiyor.

• Yatırımların 2022-24 döneminde son 20 yılın en düşük düzeyine inmesi bekleniyor.

• Küresel işgücüne yeni katılımların çok düşük düzeyde kalması bekleniyor.

• Nitelikli insan sermayesi artışının da pandemi nedeniyle eğitim sistemlerinde yaşanan aksamaların etkisiyle ihtiyacı karşılayacak düzeyde olmayacağı anlaşılıyor.

• 1990-2011 yıllarında dünya ekonomisindeki büyümenin 2 katına çıkan dünya ticaretindeki artış temposunun ekonomideki büyümeyi ancak yakalayabileceği belirtiliyor.

• Dünya ekonomisinde enflasyondan arındırılmış büyümenin 2000-2010 arasında %3.5, 2011-2021 arasında %2.6 olduğu, 2022-2030 arasında ise % 2.2’de kalmasının beklendiği görüyor.

Dünya Bankası’nın kapsamlı çalışması ayrıca çok önemli bir başka noktaya değinerek, dünya ekonomisinin küreselleşmenin yükseliş dönemindeki parlak performansınına olanak veren küresel işbirliği ve yardımlaşma anlayışının bugün yerini cepheleşme ve çatışmaya bırakmış olmasına dikkat çekiyor.