Süper Lig’in 2018-19 sezonu 26 Mayıs 2019’da oynanan maçlarla tamamladı. Galatasaray’ın şampiyonluğuyla sona eren bu sezonda, Federasyon on sekiz takıma toplam 1 Milyar 884 Milyon TL havuz geliri dağıttı.
Ligi şampiyon bitiren Galatasaray, 2018-19 sezonunda kazandığı 215,9 Milyon TL gelir ile havuz gelirlerinin %11,5’unu alarak, havuz gelirlerinde de şampiyon oldu.
Son üç sezondur şampiyonluğu kovalayan, ancak bir türlü şampiyon olamayan Başakşehirspor ise lig ikincisi olarak 134,7 Milyon TL havuz gelirine ulaştı.
Bu sezon beklenen performansını ortaya koyamayan ve ligi üçüncü sırada tammalayan Beşiktaş ise 174 milyon TL geliri kasasına koydu.
Ligi dördüncü sırada tamamlayan Trabzonspor 135,7 Milyon TL parasal gelire ulaşırken, bu sezon en kötü performanslarından birisini sergileyen ve ligi altıncı sırada tamamlayan Fenerbahçe ise 153,8 Milyon TL gelir ile şampiyon Galatasaray’dan sonra en fazla havuz geliri elde eden kulüp odu. Fenerbahçe’nin bu üstünlüğü ise geçmiş şampiyonluk primlerinden geliyor. Tablo:1’den de görüleceği üzere, Fenerbahçe sahip olduğu 19 şampiyonluk nedeniyle 62,7 Milyon TL Geçmiş Şampiyonluk Bonusu kazanarak, havuz gelirlerinde diğer rakiplerine fark attı.
Naklen yayın gelirlerindeki artış, 2018-19 sezonunda Süper Lig kulüplerine dağıtılacak havuz gelirlerinde de önemli bir artışa yol açtı.
Türkiye Futbol Fedreasyonu bu sezon her takıma 38,5 Milyon TL Lig Katılım Ücreti ödedi. Galibiyete 2,8 Milyon, beraberliğe 1,4 Milyon TL verdi.
Lig başarı sıralamasında ise, şampiyon takım 36,2 Milyon TL alırken, lig ikincisi 29; Üçüncü 21,6; Dördüncü 14,4; beşinci 7,2 ve lig altıncısı da 3,6 Milyon TL aldı.
Geçmiş şampiyonluk primi ise bu yıl, şampiyonluk başına 3,3 Milyon TL olarak belirlendi. Buna göre, Galatasaray 22 kez şampiyonluk nedeniyle 72,6 Milyon TL alırken, 19 şampiyonluğa sahip Fenerbahçe 62,7; 15 şampiyonluğa sahip Beşiktaş 49,5; altı kez şampiyonluğa sahip Trabzonspor 19,8 ve 1 kez şampiyonluğu olan Bursaspor ise 3,3 Milyon TL Geçmiş şampiyonluk Primi’ne sahip oldular.
Düşen üç takıma (Bursaspor, Erzurumspor ve Akhisarspor) ise 4,8’er Milyon TL paraşüt ödemesi gerçekleştirildi. (Bakınız Tablo:1)
Yukarıda ifade ettiğimiz 2018-19 sezonuna ilişkin havuz gelirleri dağıtım kriterleri Tablo:1’de bir bütün olarak yer alıyor.
Havuz gelirleri dağıtımına esas olan 2018-19 sezonu Puan Tablosunu aşağıda sizlerle paylaşıyorum.
2018-19 puanlama ve sıralama derecelerini baz alarak yaptığımız hesaplamalar sonucunda düzenlediğimiz Süper Lig Havuz Gelirleri Dağıtım Tablosunu (Tablo: 3) aşağıda sizlerle paylaşıyoruz. Bu tablodan da görülebileceği üzere,
2018-19 sezonunda Süper Lig 693 Milyon TL’lık kısmı katılım payı olmak üzere, 856,8 Milyon TL sportif performansa dayalı parasal ödül, 11 Milyon TL Lig sıralama ödülü, 207,9 Milyon TL geçmiş şampiyonluk primi ve 14.3 Milyon TL’ da düşen üç takıma Paraşüt ödemesi olarak toplamda 1 Milyar 884 Milyon TL havuz geliri dağıttı.
Dağıtılan Havuz Gelirlerinin toplam gelir içindeki payları ise şu şekilde gerçekleşti: Katılım Payı %36,8; Sportif Başarı Bonusu %45,5; Geçmiş Şampiyonluk Primi % 11; başarı Sıralama Bonusu % 5,9 ve Paraşüt Ödemesi de %0,8 oldu.
2017-18 sezonunda dağıtılan toplam havuz geliri ise 1 Milyar 474 Milyon 650 Bin TL idi. Buna göre bu sezon dağıtılan toplam havuz gelirleri % 27,7 artmış oldu.
Süper Lig son beş sezonda Tablo: 4’den de görülebileceği üzere, toplamda 5 Milyar 986 Milyon 90 Bin TL’lık havuz geliri dağıttı. 2014-15 sezonuna göre son beş yıllık toplam gelirde %149’a ulaşan bir gelir artışı yaşandı.
Tablo: 4’ten de görülebileceği gibi, son beş yılda dağıtılan toplam havuz gelirleri 6 Milyar TL’na ulaşırken, beş yılın ortalama geliri ise 1.197,2 Milyon TL seviyesinde gerçekleşti. Son beş sezonda puan bazında kulüplerin kazandıkları havuz gelirleri Tablo:5’te sizinle paylaşılmaktadır.
Son beş yılda 2 şampiyonluk kazanan ve bir kez 4., bir kez de altıncı sırada ligi tamamlayan Galatasaray, havuz gelirlerinden aldığı pay bakımından rakipleriyle kıyaslandığında, kazandığı 648,4 Milyon TL ile rakipleri Beşiktaş ve Fenerbahçe’ye açık ara fark atmış durumda. Galatasaray’ın son beş yılda kazandığı havuz geliri, bu süreçte dağıtılan toplam havuz gelirinin % 15,92’sini oluşturuyor.
Bu süreçte ikinci sırada en fazla para kazanan kulüp olarak karşımıza 593,2 Milyon TL geliri ve %14,56’lık payıyla Fenerbahçe çıkarken, Beşiktaş 577,8 Milyon TL havuz geliri ve %14,18’lik payıyla üçüncü sırada yer alıyor. Beşiktaş’ın bu süreçte iki şampiyonluğa ulaşması ve lig bitirme derecesi bakımından Galatasaray’dan daha iyi performans ortaya koymasına karşın, şampiyonluk sayısının azlığı, Siyah Beyazlıları Fenerbahçe ve Galatasaray’ın gerisinde bıraktı.
Bu dönemde bir başka dikkati çeken gelişme ise, hiç şampiyonluğu olmamasına karşın Başakşehirspor’un ulaştığı 447,7 Milyon TL’lık havuz geliriyle, bu sıralamada kendisine 4.sırada yer bulmuş olması.
Altı şampiyonluğu bulunan Karadeniz fırtınası Trabzonspor ise, bu süreçte kazandığı 389,4 Milyon TL havuz geliriyle beşinci sırada bulunuyor. Son beş yılda Bordo Mavililerin yetersiz sportif performansları, parasal gelir elde etmede geri kalmalarına yol açmış görünüyor.
Bir başka dramatik örnek ise Bursaspor ile ilgili…yeşil beyazlılar son beş yılda 274,7 Milyon TL’lık havuz geliri elde etmesine karşın, 2018-19 sezonunda Süper Lig’den düşmüş olması, kulüp yönetimi ve futbolumuzun içinde bulunduğu finansal durum hakkında bize önemli ip uçları veriyor.
Bursaspor’da düşüş son üç yıldır devam ediyordu ve nitekim bu sezon düşüş en dramatik şekliyle son buldu ve 2003-04 sezonundan sonra Bursaspor, Süper Lig’den ikinci kez düşmüş oldu.
Süper Lig’in beşinci şampiyonu Yeşil Beyazlılar, 2014-15 sezonunu 11., 2015-16 sezonunu 11.sırada, 2016-17 sezonunu 14., 2017/18 sezonunu 13. Sırada tamamlamış ve küme düşmekten kıl payı kurtularak, Süper Lig’de kalabilmişti. Ne var ki, Bursaspor 2018/19 sezonunu 16 sırada tamamlayarak Lig’den düşmekten kurtulamadı.
Tablo:6’dan da görülebileceği üzere, son beş yılda en fazla parasal gelir elde eden on kulübün gelirleri toplamı 3 Milyar 966 Milyon 500 Bin TL’na ulaşmış durumda. On takımın bu süreçte toplam gelirden aldığı pay %67’ye ulaşıyor. Yani, bir başka ifadeyle 10 kulüp son beş yılda havuz gelirlerinin üçte ikisini kendi aralarında paylaşmış görünüyor. Buradan hareketle, Süper Lig’de havuz gelirleri dağıtımında, üç büyük kulüp lehine haksız bir mali üstünlüğün olduğu da ortaya çıkıyor. Nitekim, Üç Büyük kulübün toplam kazançları 1.855 Milyon TL’na ulaşıyor. Son beş yılda en fazla kazanan 10 kulüp içinde üç büyük kulübün toplam payları %44,66’ya,18 takım içinde ise payları %28.8’e ulaşıyor.
Tablo:3’ten de görülebileceği üzere Galatasaray, Beşiktaş ve Fenerbahçe toplam havuz gelirlerinin %28,8’ini kendi aralarında paylaşıyorlar. Diğer 15 kulüp ise kalanın % 71,2’sini alıyor. Buna göre, 3 kulübün havuzdan aldıkları ortalama gelirin payı kulüp başına % 9.6 olurken, diğer 15 kulüp başına düşen ortalama gelir ise % 4.7 olarak gerçekleşti. Yani, üç kulüp diğer onbeş kulüpten %103 daha fazla para kazanıyor. Bu kazançtaki en önemli farkı, bu kulüplerin geçmiş şampiyonluklarından aldıkları paylar oluşturuyor. Buna göre üç kulübün geçmiş şampiyonluk primleri tutarı olan 184.8 Milyon TL, toplam havuz gelirlerinin %9.8’ine karşılık geliyor. Bu tutar üç kulübün gelirlerini toplamda, kulüp başına ortalama % 5.6 daha fazlalaştırıyor. Burada, belki daha dengeli bir dağıtımı sağlamak adına son beş yılın şampiyonluklarına prim dağıtımı yapılabilir. Dolayısıyla, aradaki fark da diğer 15 kulübe dağıtılabilir ve rekabetçi denge daha adil hale getirilebilir.
Süper Lig’de 2018-19 sezonunda kulüp başına ortalama havuz geliri 104.672.222 TL olarak gerçekleşti. Buna göre sadece Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Trabzonspor ve Başakşehirspor ortalama tutar 104.672.222 TL’nın üzerinde gelir elde ettiler. Diğer 13 kulübün 82.3 Milyon TL olan gelir ortalaması, bu tutarın altında kaldı. Onüç kulüp içerisinde ligi 5.sırada bitiren Malatyaspor sadece bu kulüplerin ortalama gelirlerinin üzerinde 93.3 Milyon TL gelir elde etti.
Üç büyük kulübün ortalama havuz geliri ise 184.8 Milyon TL oldu. Yani, lig ortalamasından 80,2 Milyon TL daha fazla gelir elde ettiler.
İlk altıya giremeyip sıralama dışında kalan 12 takımın toplam gelirden aldıkları pay 976,7 Milyon TL olarak gerçekleşti. Buna göre toplam gelirin %51.8’ini kendi aralarında paylaşan bu kulüplerin ortalama geliri ise 81.4 Milyon TL oldu. Geçen sezon bu tutar 69.8 Milyon TL idi.
Ortalama gelirler bazında bakıldığında ise, ilk altı kulübün ortalama gelirlerinin 151.3 Milyon TL’na ulaştığı dikkate alındığında, ilk altı kulüp ile diğer 12 kulüp arasındaki ortalama gelir farkı takım başına 69,9 Milyon TL’na ulaştı. Geçen yıl bu fark 55.2 Milyon TL idi.
Şampiyon Galatasaray ile lig sonuncusu Akhisarspor’un gelirleri arasındaki fark 143.2 Milyon TL’na (1,96 kata) yükseldi. Geçen sene lig şampiyonu ile son sıradaki takım gelirleri arasındaki fark bu fark 129.9 Milyon TL (3.25 kat) idi. Buna göre bu fark bu sezon daha aza indi.
Süper Lig dağıttığı parasal gelir ile hala futbolumuzun parasal ve sportif anlamda lokomotifi olmaya devam ediyor. 2018-19 sezonunda kulüplere dağıtılan tutarlar 1.9 Milyar TL’na ulaştı. Son beş yılda bu tutar %149’a ulaşan bir artış kaydetti. Bu durum, Süper Lig’de son beş yılda bir parasal büyümeyi ifade ediyor. Kulüplerimizin gelirleri artarken, sportif ve finansal refahlarının artmaması ise Türk futbolunun temel sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Buradan ortaya çıkan sonuç ise: İyi yönetilmeyen kulüplerimizde, iktisadi, mali ve sportif anlamda doğru stratejiye sahip olunmadığı taktirde, parasal büyümenin, sportif performansı garanti etmediğidir.
