Tütünü kim, nasıl ve neden buldu ?

Bugünkü yazımızın başlığını bir okuyucumuzun sorusundan aldık. Tütünü kimin, nasıl ve neden bulduğuna bilmek elbette mümkün değil. Ancak konuya ilişkin değişik efsaneler var. Ben size bu efsanelerden bildiklerimi anlatayım, kararı siz verin. Efsane 1 Bana kalırsa bitkiler insanoğlundan daha uzun süre önce varlardı. Hatırlayın daha önceki bir yazımızda Adem ile Hava’nın “mahrem” yerlerini tütün yaprağıyla örttüklerine dair bir rivayetten söz etmiş ve şayet dünyada bu iki insandan başka kimse yoksa “mahrem” yerlerini kimden sakladıklarını sormuştuk. Bu rivayet ilk efsanemiz olsun. Efsane 2 Columbus öncesine ait kültürlerin tütün ve tütün içmeye dair sayısız mit ve efsaneleri vardır. Örneğin Kolombiya’da “Kirli Nehir” (Dirty River) kenarında yaşayan yerlilere göre bir zamanlar “Dabeida” adlı bir ülke varmış. Bu ülkede Fırtına Tanrıçası’nı temsil eden saf altından yapılma büyük bir tapınak varmış. Bu tapınağın etrafı kar ve buzlarla çevriliymiş. O nedenle Dabeida hiçbir canlının yaşayamayacağı kadar soğuk bir ülkeymiş. Bir gün buraya bir büyü çözücü (witchdoctor) şaman gelmiş ve tapınağa bir ağız dolusu tütün dumanı üflemiş. Şamanın üflemesiyle tapınağın üzerindeki tüm buzlar erimeye başlamış. Derken buzların erimesiyle ortaya saf altından yapılma bir tapınak çıkmış ve böylece Dabeida’da her yer ısınmaya başlamış. Bu efsanevi ülke bu sayede içinde tüm canlıların huzur içinde yaşadığı sulak ve yeşil bir ülke haline gelmiş. Efsane 3 Venzuela’daki Warao yerlilerine göre tütün dünyanın orijinidir. Onlara göre “Şafak Kuşu” (güneş) gökyüzüne ilk yükseldiğinde kendisine, yeryüzü ile gökyüzü arasında bir duman bulutu gibi, beyaz ve yuvarlak bir ev hayal etmiş. Hayal etmek onun için yeterliymiş ve hayali hemen gerçek olmuş. Daha sonra Şafak Kuşu, tütüne karakterini veren dört elementi oluşturan dört Bahanas’ı (tütünün bölgedeki adı) yaratmış. Bu dört element, tiryaki ilk defa dumanı çektiğinde onu kuvvetle ısıran Siyah Arı, Kırmızı Arı, Sarı Arı ve içeriği insan vücuduna geçen ve onu etkisi altına alan Uçan Mavi Bal’ mış. Efsane 4 Kuzey Amerika “Huron” kabilelerine göre tütün, “Büyük Ruhun” “Büyük Kıtlıktan” sonra yeryüzüne toprağı zenginleştirmek üzere bir kadın göndermesiyle ortaya çıkmıştır. Bu kadın, köylerde ve kırlarda dolaşmış; sağ eliyle nereye dokunduysa orada patates; sol eliyle nereye dokunsa orada mısır yetişmiş. Yeterince dolaşıp toprağı zenginleştirdikten sonra dinlenmek için oturup da ayağa kalktığında, oturduğu yerden bu kez tütün yetişmiştir. İnanışa göre tütün bu şekilde yeryüzünde hayat bulmuştur. Sizi bilmem ama bana göre bu efsaneler şunu söylüyor: Tütünün kökeninde bereketi temsil eden “kadın eli” var.