EXPO’nun 2020’de hangi şehirde yapılacağı kararı için son saatler. 27 Kasım’da Paris’te yapılacak oylama EXPO’nun yerini belirleyecek. Büyük olanaklar sağlaması açısından, evsahibi kentlerin tarihinde önemli yerler tutan EXPO için 2015 şansını Milano’ya kaptıran İzmir, bu yıl yeniden aday ve bu sefer kendini daha şanslı hissediyor. İzmir için bu tarihsel âna çok yaklaşmışken EXPO ve İzmir üstüne bazı sorular sorup yanıtlar arayalım diye düşündüm.
EXPO Nedir? EXPO, "EXPOsition" kelimesinin kısaltılmışı; yani “sergi” demektir, Dünya Fuarı olarak da bilinir ve 150 yıldan fazladıryapılmaktadır. İlk EXPO, 1851 yılında Londra’da, Hyde Park’ta yapılmıştır. Tarih ve yer raslantı değildir, söz konusu olan,Sanayi Devrimi’nin doruğa ulaştığı zaman ve yerdir. En yakın EXPO ise 2015 yılında Milano’da yapılacaktır.
EXPO’nun Amacı Nedir?
Bütün fuarlar gibi EXPO’da ülkeler arasında, bir durum, deneyim paylaşma alanıdır. Fakat bu paylaşım üründen çok fikir ve proje bazlı bir paylaşımdır. Ülkeler, herhangi bir gelişme kaydettikleri alanlarda yapıp ettiklerini birbirleriyle paylaşırlar, böylece, daha iyi ve yaşanır bir dünya için yeni fikirler, projeler birbirleriyle karşılaşmış olur. Tabi, işin ticari bir boyutu olmadığını, içten içe bir ürün tanıtımı yapılmadığını söyleyemeyiz.
EXPO’nun Önemi Nedir? EXPO, Dünya Futbol Kupası, Olimpiyat oyunları gibi dev bir organizasyondur. Neredeyse 6 ay açık kalan fuar, kurulduğu şehri bir marka haline getirmekte, ayrıca fuarın kurulduğu alan, fuar sonrasında da kent için önemli bir eser olarak kalmaktadır. Daha önceki yıllarda EXPO yapılan şehirler bundan yararlanmasını bilmişlerdir. Londra, Paris, Brüksel gibi...
Türkiye’nin EXPO ile ilgisi nedir? Türkiye, Osmanlı’dan beri iyi bir katılımcı olmakla birlikte, ev sahibi olmak için pek istekli olmamış, son yıllarda heyecan göstermiştir. İlk adaylığımız İzmir ile 2015 yılı için olmuş, fakat kazanan Milano olmuştur. İzmir 2020 EXPO’su için “Daha iyi bir dünya için yeni yollar / Herkes için sağlık.” sloganlarıyla yeniden aday olmuştur.
EXPO İzmir Nedir? İzmir’in hayalidir. Son yıllarda bir ekonomik merkez olarak gözden düşen İzmir, EXPO ile kente yeni bir soluk, güçlü bir heyecen getirmeyi hedeflemekte, 2020 için Dubai, Sao Paulo ve Yakaterinburg ile yarışmaktadır. EXPO İzmir için Büyükşehir Belediyesi, İzmir Valiliği ve Şehircilik Bakanlığı işbirliği yapmaktadır.
İnciraltı Nedir? İnciraltı, bir zamanlar mandalin bahçeleriyle, çiçek seralarıyla dolu, kıyısında balıkçılık yapılan, İzmir’in en önemli tarım alanıdır. Bölgenin içinden önce Çeşme otobanı geçirilmiş, daha sonra Balçova tarafı AVM’lerle doldurulmuştur. Otobanla deniz arasında kalan bölge ise, imara açılacağı günü dört gözle beklediği için tarımsal değerini de giderek kaybetmiştir. İnciraltı, birçok kişinin iştahını kabartan bir alan olmasına rağmen bu güne kadar, özellikle de sivil toplum örgütlerinin karşı duruşları sayesinde, yeşil alan olarak kalabilmeyi başarmıştır. EXPO hazırlıkları kapsamında ise, yeni düzenlemeler yapılarak imara açılması sağlanmıştır. İnciraltı, oradaki mülk sahiplerinin yıllardan beri bekledikleri bir rant alanı, İzmir için ise ender yeşil alanlardan biridir. EXPO İnciraltı için, yapılaşma yolundaki engellerin kalkması anlamına gelmektedir.
Kent Orman nedir?
İnciraltı’nın şehre bakan yüzünde bulunan, içinde belediyenin diktiği onbinlerce ağacın ve büyük bir lagünün bulunduğu bir yeşil alandır. Yeşil açısından çok fakir olan İzmir için insan eliyle yaratılmış, insanların çocuklarıyla birlikte, dolaştıkları, spor yaptıkları, yemek yedikleri, bisiklete bindikleri çok özel, kentin gözü gibi bakılası bir alanıdır.
EXPO’nun İnciraltı ve Kent Ormanla ilgisi nedir? EXPO, resmi web sitasinden anlaşılmıştır ki, bütün yapılarıyla, 1. Derece doğalsit alanı olan KentOrman ve İnciraltı lagününün üstüne kurulacaktır. 1989’dan beri turizm bölgesi olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının kontrolünde olan İnciraltı için yeni imar planları yapılarak, bölgeyapılaşmaya açılmış, belediye “aşırı yapılaşma ve lagünün kirlenme olasılığına” dikkat çekerek itiraz etmiş, yapılan görüşmelerden iki taraf da mutlu ayrılmıştır. Bu mutluluğun nedeninin ne olduğu ise pek bilinmemektedir.
İzmir Nedir? Son yıllarda özellikle hükümete karşı muhalifliğiyle öne çıkan, fanları dolayısıyla hakkında epeyce efsane üretilen şehrin gerçeklerine biraz nesnel olarak bakıldığında, ilk anda göze çarpan gerçeklik kentin durumunun hiç de iç açıcı olmadığı yönündedir.Domatese domat, simite gevrek demesiyle, Kordonboyu’yuyla, kızlarının güzelliğiyle nam salmış şehir, son yıllarda, bütün güzelliğine rağmen ekonomik, ticari ve turizm açısından cazibesini kaybetmektedir. İzmirli insanlar ise yaşam standartlarını kaybedecekleri korkusuna öyle bir sarılımışlardır ki, herhangi yeni bir arayışı görmekten yoksun kalmışlardır.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Nedir? İzmir’ın hükümet muhalifliğinden beslenerek büyük bir oy desteği almış, belki de bunun rahatlığıyla, İzmir adına pek de bir şey yaptığını söyleyemeyeceğimiz bir belediyedir. Şehrin son 15 yılında yeni her hangi bir proje üretilmemiş, üretilmiş olanlar ise tamamlanamamıştır. İzmir’in en işlek caddesi olan Hatay caddesi yıllarca metro çilesi çekmiştir. Çekmektedir. Metro ne zaman biter konusu artık konuşulur bir konu olmaktan çıkmıştır. Her yağmurda, en gözde semtleri, en işlek caddeleri sular altında kalmaktadır. Artan trafik sorunlarına karşı da önlemler alındığı söylenemez. Özgür ve canlı yaşamıyla övünen İzmir’de 23.00 ten sonra vapur bulunamamaktadır. Her türlü yapılamayanı, hükümet engellemelerine bağlamak da artık inandırıcı olmaktan çıkmıştır. İzmir Büyükşehir Belediyesinin bütün umudu, vatandaşın hükümet uygulamalarına gösterdiği tepki ve oylar bölünür korkusuyla alacağı destektir.
EXPO hakkında uzman görüşleri nedir? İzmir Şehir Plancıları Odası, 26 Haziran 2013 tarihinde yaptığı açıklamada, İnciraltı’nın İzmirîn en önemli yeşil alanı olduğunu, buranın yok edilmesine karşı yıllardır mücadele verdiklerini , açtıkları davaları kazandıklarını, fakat azgın kar hırsının İnciraltı’nı ele geçirmekten vazgeçmediğini söylemektedir. “EXPO’nun arka yüzü AVM” başlığıyla yapılan açıklamada, EXPO’nun yapılacağı bildirilen kent ormanda, 80.000’den fazla ağaç ve çalının kesileceğini bu nedenle EXPO’nun İnciraltı’na yapılmaması gerektiği savunulmaktadır. Aynı tarihlerde, Mimarlar Odası İzmir Şubesi de yaptığı açıklamada ise,” İnciraltı kent ormanı EXPO için yok ediliyor... Sosyal demokrat bir belediyecilik anlayışa sahip olmasını beklediğimiz İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin de bu konuda çoğunlukla merkezi iktidara paralel kararlar alabildiğini üzülerek izlemekteyiz.” denilmektedir.
Bu Yazı Nedir? Bu yazı EXPO’yu İzmir alsın almasın, hazır bu konuda nefesler tutulmuşken, ne olup bittiğini gözden geçirmeyi, bu sayede, kentin gerçeklerine dikkat çekmeyi ve belki de kente duyarlı insanlarıbiraz olsun düşündürmeyi amaçlayan bir yazıdır.
Sonuç Nedir? Evet EXPO için düşünülen yer, bu yerin tahrip olma olasılığı hesaplandığında çok yanlış bir seçimdir. İnsan var olan, zaten kente ve kent yaşamına güzellik katmış olan hazır bir yeri kullanmak yerine, EXPO amacıyla başka bir yerinkente kazandırılmasının çok daha iyi olacağını düşünüyor. EXPO’nun kazanılmasının, yer konusundaki tartışmayı bitirmeyeceğini, tam tersine bu tartışmanın alevleneceğini ve belki de İzmir halkının Kent Ormana sahip çıkmak için sokağa döküleceğini söylemek iyimserlik mi olur bilmiyorum. Ama her şeye rağmen İzmir’in EXPO’yu kazanmasının bu kente, bu kentin demokratik yaşamına, kentlilik bilincine çok olumlu katkılar yapacağını, kentin yüzünü biraz olsun güldüreceğini düşünmekteyim. Olası olumsuz sonuçlarına karşı isesesimizi çıkarmak, ağacı, yeşili, haklarımızı korumak, gözü kardan başka bir şey görmeyenleri engellemek için ise kendimize ve haklılığımıza güvenebiliriz. EXPO’yu da isterim, Kent Ormanımı da, İnciraltı’nı da...
Twitter: @ymbymb
