Şahenk'in 8 milyar doları nereye gitti?

Nereden nereye… Bir zamanlar 'Beyaz Türklüğe' adım atmanın yolu, Doğuş Grubu’nun ürün ve hizmetlerini kullanmaktan geçerdi. Audi kullanmak, NTV, CNBC-E izlemek, Beyaz Türkler kulübüne girmekte kullanılan bir kimlik kartı gibiydi.

Bunu en iyi 1990’ların sonunda yayınlanan bir Audi reklamı anlatır:

Aradan geçen 20 yılda her şey nasıl da değişti... Bu reklamda küçümsenen “tespihliler”, siyasi iktidarı ele geçirdiler. Beyaz Türkler, siyasi iktidarı yitirmişti ama ekonomik iktidarı korumak için her şeyi yapmaya hazırdılar. Gerçekten de ekonomik güçlerini uzun süre korumayı başardılar.. Ta ki bu yılın başında para piyasalarında yaşanan fırtınaya kadar. Dolar ve euro’da yaşanan hızlı tırmanış, döviz borcu bulunan grupların belini büktü. Ülker (Yıldız Holding), Doğuş Holding, Unit Investment, Gama Holding gibi devler, borçlarının yeniden yapılandırılması için bankalara başvurdular. Sırada başka hangi şirketler var, Tanrı bilir...

Ülker’in 6.5 miyar dolar, Doğuş’un 5.8 milyar dolar, Unit’in 700 milyon dolar, Gama’nın 1 milyar dolarlık borçlarının “yapılandırılmasını” (Türkçe meali: Vadesinin uzatılması, birkaç yıllık ödemesiz bir dönemin konulması, mümkünse dolar, euro’dan TL’ye çevrilmesi) istediği medyaya yansıdı.

Sözü edilenler büyük, çok büyük rakamlar. Yönetim hatası mı sorunun kaynağı yoksa para birimindeki hızlı değer kaybı mı? Başka bir ülkede olsak, bu kadar büyük borcun nasıl oluştuğu sayfalar dolusu yazılır, çizilirdi. Türkiye’de ise bütün bildiğimiz birkaç bilgi kırıntısından ibaret.

Doğuş Holding’i ele alalım. On yılda Garanti Bankası’ndaki hisselerini peyder pey elinden çıkaran ve bu satışlardan 8 milyar dolar elde eden Şahenk Ailesi’nin borcunu ödemekte zorlanmasının sırrı nedir?

“8 milyar dolar nereden çıktı?” diyeceksiniz. Forbes dergisinin Nisan sayısında yer alan bir haberden öğrendim.

Şahenk Ailesi, Garanti Bankası’ndaki hisselerini, 2005 – 2017 arasında toplam dört işlemle elden çıkardı. Bu satışlardan elde ettiği gelir (2.8 milyar dolar + 2 milyar dolar + 2 milyar Euro + 3.3 milyar lira), Forbes’a göre dönem kurları üzerinden yaklaşık 8 milyar dolara ulaşıyor.

• 2005’te Garanti Bankası’nın yüzde 25.5’ini 2.8 milyar dolar bedelle Garanti Electric Consumer Finance’a sattı.
• Şahenk’in Garanti Bankası’ndaki ortağı General Electric, Kasım 2010’da elindeki hisseleri İspanyol BBVA’ya satmaya karar verdi. Bu dönemde Şahenk Ailesi de Garanti’deki yüzde 6.29 hissesini BBVA’ya 2 milyar dolara verdi. Böylece 2005’teki ilk satışın ardından Ferit Şahenk ve ailesinin Garanti Bankası hissesi satarak elde ettiği gelir 4.8 milyar dolara yükseldi.
• 2015’te Şahenk Garanti Bankası’nda yeni bir satış yaptı. Bu sefer bankanın yüzde 14.89’unu İspanyol BBVA’ya 2 milyar Euro’ya sattı.
• İlk üç satış sonrasında Şahenk Ailesi’nin elinde Garanti Bankası’nın yüzde 10’u kalmıştı. Şubat 2017’de kalan hisseleri 3 milyar 322 milyon lira bedelle yine BBVA’ya satarak Garanti Bankası’ndan tümüyle çıkmış oldu.

Bu satışlardan Şahenk Ailesi’nin eline dönem kurları üzerinden yaklaşık 8 milyar dolar geçti. Şahenk bu paranın bir kısmını yeme içme ve turizm sektörlerine yatırdı.

• İlk hamle 2011’de Nusr’et, Kiva ve Lacivert restoranlarının satın alınması oldu.
• Şahenk 2012’de Kitchenette, Gina, Da Mario gibi 18 markanın sahibi olan Door’s Grubu’nun yüzde 74.25’ini, Ekim’de ise Go Mango’nun yüzde 60’ını aldı.
• 2012 Ağustosu’nda bu kez Kahve Dünyası’na yüzde 50 ortak oldu.
• Aynı yıl yurtdışına açıldı ve Zuma, Roka lokantalarının sahibi İngiltere merkezli Azumi Group’un yüzde 50’sine yatırım yaptı.
• Yurt dışında yaptığı yatırımlarla otel portöyünü de büyüttü. 2012’de İtalya – Capri Adası’nda Capri Palace’ı, 2016’da Yunanistan’da Astir Palace’ı aldı. 2015’te  Hırvatistan’da D-Resort Sibenik’i açtı.
• Roma’daki Aldrovandi Palace’a 50 milyon Euro verdi. 2016’da Hotel Villamagna’yı, 2017’de 50 milyon İsviçre Frangı’na Park Weggis Oteli’ni aldı.

Bugün Şahenk’in 12 ülkede, 170’e yakın lokasyonda faaliyet gösteren otelleri, lokantaları, eğlence - turizm şirketleri var. Bu şirketlerden bazıları “d.ream International BV” adlı şirketin çatısı altında toplanmış durumda. Doğuş Holding bankalara olan borçlarını ödemekte zorlanmaya başlayınca bu şirketin yüzde 17’sini, bu yılın Nisan ayında Singapur devlet fonu Temasek ile İngiltere’de bulunan uluslararası sermaye fonu Metric Capital Partners’a 200 milyon dolara sattı. (Böylece şirketin değerinin 1.2 milyar dolar ettiğini öğrenmiş olduk.)

Şahenk’in bankalarla yaptığı yeniden yapılandırma görüşmelerinde İspanya ve İtalya’daki oteller ve lokantalarını da teminat olarak gösterdiğine ilişkin haberler, söylentiler, medyaya yansıdı. Bankalardan bu konuda resmi bir açıklama yapılmadığı için bunun doğru olup olmadığını bilemiyoruz...