Bağımlılıkla mücadele paraları nerede?

CHP Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu'nun birkaç hafta önce uyuşturucu meselesi ve bu meseleyle mücadeleye dikkat çeken açıklamaları, gündemi belirlemişti. Toplumun her türlü sağlığı için çok yararlı olabilecek bu tartışma, iktidar sözcüleri ve ülkeyi yönetenleri o kadar öfkelendirdi ki Kılıçdaroğlu'na hakarete varan ifadelerle yüklenildi.

İstiklal Caddesi'ndeki terör saldırısı ardından değişen siyasi atmosfer bu tartışmayı geriye düşürmüş görünüyordu ama konu birkaç gün önce TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda epeyce çarpıcı bir veriyle tekrar gündeme geldi. O veriye gelmeden bir ön bilgi paylaşalım.

12 saatlik bütçe görüşmesi

Sağlık Bakanlığı'nın 24 Kasım'da ele alınan bütçe görüşmeleri 12 saat sürdü. Vatandaşları, sağlık sistemine erişim sürecinde etkileyen birçok sorun, sabah saat 10'dan gece 21.50'ye kadar süren görüşmelerde ele alındı. Plan ve Bütçe Komisyonu'ndaki sağlık bütçesi görüşmelerinin ağırlık merkezini şehir hastaneleri ile randevu sistemi oluşturdu desek yanlış olmaz.

Komisyon üyesi milletvekilleri haklı olarak vergilerimizden oluşan bütçeye, dolayısıyla bizlere faturası her yıl katlanan şehir hastanesi için aktarılan kaynakları eleştirdi. İki haneli rakamlara ulaşmayan sayıdaki müteahhitlik şirketlerine aktarılan kamu kaynakları ile milyonların yoksun kaldığı temel hakların karşılaştırması yapıldı.

Sadece asayiş değil, esaslı bir sağlık problemi olan bağımlılıkla mücadele ise hak ettiğinin çok altında bir süre konuşuldu. Ancak CHP Ankara Milletvekili Murat Emir'in yönelttiği soru o kadar önemliydi ki, mercek tutmak kaçınılmaz.

128 milyar dolar kadar önemli

Emir'in sorusu, bağımlılıkla mücadele için ayrılan bütçe kaynaklarına ne olduğu, nerelerde harcandığı sorusunda düğümleniyordu. Ve bu soru, bence; servetleri ile "güçlerini", söndürdükleri hayatlar üzerine inşa eden "baron"lar düşünüldüğünde; Merkez Bankası rezervleri için aylarca gündemde tutulan "128 milyar dolar nerede?" sorusundan daha az önemli değil.

Basitçe anlatalım:

- Sağlık Bakanlığı'na 2021 yılında, bağımlılıkla mücadele için TBMM'den 1 milyar 685 milyon 311 bin TL ödenek tahsis ediliyor. Ancak bu tutarın 204 milyon 629 bin 44 TL'si harcanıyor.

(Aradaki fark, yaklaşık 1 milyar 481 milyon TL)

- Sağlık Bakanlığı 2022 yılında, bağımlılıkla mücadele için 1 milyar 746 milyon 634 bin TL talep ediyor. Bu ödenek de tahsis ediliyor. Ancak haziran ayına kadar harcanan tutar 225 milyon 446 bin 482 TL.

(Aradaki fark, yaklaşık 1 milyar 521 milyon TL)

Toplam yaklaşık 3 milyar TL'lik bir ödeneğin bağımlılıkla mücadeleye nasıl harcandığı nerede kullanıldığı net görünmüyor yani.

sağlıkGeri kalan ne oldu? 

Emir, Komisyon'da şu soruyu yöneltiyor:

"'Geri kalan parayı ne yaptınız?' diye sorsak, onu başka yerlere, müteahhitlere gönderdiğinizi tahmin etmek zor değil. (…) Bakın, bunlar sizin rakamlarınız. İstediğinizin altıda birini, yedide birini kullanıyorsunuz, demek ki bağımlılıkla mücadele etmiyorsunuz. Peki, bunu siz bilmiyor musunuz? Elbette biliyorsunuz. Nereden anlıyoruz? Bakın, AMATEM'ler var, arındırma merkezleri, arındırma merkezi yatak sayısında hâlâ bin 388'deyiz, son yıllarda hiç arttıramadık, hiç arttıramadık."

Emir, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca'nın 2022 yılı yani bir önceki yıl bütçe sunumunda, bağımlılıkma mücadele için kullanılan yatak sayısındaki artış için grafik vermesine karşın "patinaj" dolayısıyla söz konusu grafiğin bu seneki bütçede güncellenmediğini de vurguladı.

Daha ne kadar istendi? 

Bağımlılıkla mücadele amacıyla isteneceği tahmin edilen ve Sağlık Bakanlığı'nın bütçe cetvellerine yansıyan, 2024 ve 2025 yılı ödenek tahminlerini de ben aktarayım:

2024 yılı için 3 milyar 589 bin TL, 2025 yılı için ise 5 milyar 95 milyon TL ödenek tahmininde bulunuldu.

Daha 2021 ve 2022 yılının bağımlılıkla mücadele ödeneğinin hesabı tam verilemezken arada önemli tutarlarda boşluklar varken bu talep tahminlerinin ne anlama geldiğini bakalım öğrenebilecek miyiz.

Sağlık Bakanlığı bütçe görüşmelerine ilişkin 400 sayfayı aşan tutanak boyunca bağımlılıkla mücadele için verilen ödeneklerin harcanmayan kısmının ne olduğuna ilişkin sorunun cevabını aradım ancak bulamadım. Bulamayınca sorunun sahibi Emir'i arayarak sordum: "Hayır" dedi, "Cevap vermediler".

Bütçe görüşmelerinde adettir; süre yetmezse, milletvekillerinin soruları, bakanlar tarafından daha sonra yazılı olarak yanıtlanır (ya da öyle söylenir). Bakalım bağımlılıkla mücadele için tahsis edildiği halde pek azı harcanan ödeneklerin kalanının nereye nasıl harcandığının cevabı yazılı olarak iletilecek mi.