Türkiye'de darbeler neden uzun sürer?

Bir kez daha değiştirilmesi gündemde olan 1982 Anayasası, darbe liderlerinin oluşturduğu Milli Güvenlik Konseyi'nin onayından geçtikten sonra 18 Ekim 1982'de “kurucu meclis”te kabul edildi. Halkoyuna sunulmak üzere 20 Ekim 1982'de Resmi Gazete'de ilan edildi. 7 Kasım 1982'de halkoyuyla kabul edildi, sonuç 9 Kasım 1982 tarihli Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlandı.Cumhuriyet tarihinin en uzun Anayasa metni olan 1982 Anayasası'nda “yürürlük” dahil 177 madde ve 17 geçici madde bulunuyor. Darbe liderleri ve darbe dönemi tasarruflarının “cezai, hukuki ve mali” açıdan dava konusu edilemeyeceğine ilişkin hüküm, geçici 15. maddede yer alıyor.12 Eylül 1980 öncesindeki olayların “güçsüz hükümetlerden kaynaklandığı” görüşünden hareketle şekillendirilen 1982 Anayasası'nın temel özelliğinin “yürütme organının güçlendirilmesi ile temel hak ve özgürlüklerin devletin bekasına karşı tehlikeli görülmesi” olduğunu söyleyebiliriz. 1982 Anayasası'nda öne çıkan tercih, anayasacılık hareketlerindeki tarihsel birikimin tam aksine, bireyin devlete karşı korunması değil, devletin bireye karşı kollanması oldu.Askeri hizmetler 'kanuna karşı emir' yasağının dışındaAnayasa'nın dikkat çeken onlarca düzenlemesinden biri, güncel gelişmeler nedeniyle irdelenmeyi hak ediyor. Anayasa'nın 137. maddesi “Kanunsuz emir” başlığını taşıyor. Kamu hizmetlerinin görülmesi sırasında konusu suç teşkil eden emirlerin hiçbir surette yerine getirilmeyeceğini hükme bağlayan bu madde, “askeri hizmetler ve kamu güvenliği” konusunda bakın nasıl bir istisna parantezi açıyor:”Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.Askerî hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.Tam 83 maddesi ve 'Başlangıç' bölümü değiştirildiBir anayasada asla yer almaması gereken ayrıntılara boğulan 1982 Anayasası'nda ilk değişiklik 17 Mayıs 1987'de, son değişiklik de 16 Ekim 2007'de yapıldı.Anayasa Mahkemesi'nin resmi internet sitesindeki kayıtlara göre, bu süre içinde Anayasa tam 15 kez değiştirildi. 15 değişiklikte değiştirilen madde sayısı 83'ü buldu. Anayasa metnine dahil olan “Başlangıç” bölümü de, ilki 23 Temmuz 1995'te, ikincisi de 3 Ekim 2001'de olmak üzere, iki kez değiştirildi.1982 Anayasası, bir anayasa için çok kısa olan bu kadar süre içinde bu kadar çok değiştirilmesine karşın hâlâ düzeltilemeyen bir metin olarak dünya anayasa tarihine geçmiş bulunuyor.Bu tabloya bakarak, 12 Eylül 1980'de başlayıp “yasaklı” da olsa 6 Kasım 1983'te yapılan ilk genel seçimlere kadar fiilen devam eden darbe idaresinin sadece üç yıl sürdüğünü öne sürebilir misiniz?Anayasamızın 28 yıldır süren hikâyesi, Türkiye'de hep sanıldığının aksine, darbelerin hiç de kısa ömürlü olmadığının en önemli vesikası olarak karşımızda duruyor...