Herkese bir ad verilmiş. Ama zamanla, hitap ettiğimiz kişinin yalnızca adını söylemek yetmiyor. İlle de adın başına ya da sonuna bir şeyler eklememiz gerekiyor:Bey, beyefendi, sayın, değerli...Mesela, zarfların üstüne ve dilekçelerin başına mutlaka "sayın" diye yazıyoruz. Alan, kendisine saygı duyduğumuzu anlamakla başlıyor okumaya.* * *"Herkes ne der" kaygısından, aynı şirkette çalışan arkadaşların kendi aralarında ilginç anlaşmalar yaptığına tanık olmuşumdur:- Bak, kendi aramızda ismen hitap eder, senli-benli oluruz. Ama başkalarının yanında mesafeli görünmek lazım!..Yıllar önce, yeni aldığım faks cihazını denemek için, resmî dairede çalışan bir arkadaşıma, bana bir faks çekmesini rica etmiştim. Bana gönderdiği deneme faksın başına durup dururken "Hakan Bey" demesini haydi görmezden geleyim; ama sonunda imzayı "Mustafa Bey" diye atmasına ne demeli?Faksın çalıştığını bildirip teşekkür ederken kendimi tutamadım:- Yahu senin soyadın Bey mi?..* * *Sovyet lider Brejnev'in telefonu acınca "Ben sevgili Leonid İlyiç" diye kendini tanıttığı söyleniyor. Onu öylesine inandırmışlar herkesin "sevgili Leonid İlyiç"i olduğuna...Bir de kimin, merdivenin hangi basamağında olduğunu iyi saptamak gerekiyor tabii. Bizde herkes kapıcısına "Efendi" diyor. Bir kez de "Beyefendi" diye çağırsan, adam senin hasta olup olmadığını düşünür herhalde. Ama işadamına "Efendi" denmez. (Neden? İşadamlığı efendilikle bağdaşmaz mı acaba?) Hiyerarşiye dikkat etmeli.Şairin dediği gibi:Kimimiz Ahmet Bey,Kimimiz Ahmet Efendi;Ya Ahmet Ağayla Ahmet Beyfendi?* * *Hitap deyip geçmeyin. Zamanında ve isabetli kullanamazsan insanın başına dert açar. İşini de yitirebilirsin, özgürlüğünü de. Nedense komünistlere terk edilmiş olan güzelim "yoldaş" kelimesi, onun için illegal görüşmelerin en önemli bölümlerinde daha bir kısık sesle telaffuz edildi yıllar boyu.Rusya’da ise tersine. On yıllarca herkes birbirine "yoldaş" dedi. Kelimenin Rusçası "tovariş", uluslararası ün kazandı. Nâzım, "kosmosun kardeşliği adına" başka yıldızlara ayak basacak olan insanoğlunun sözüne "tovariş" diyerek başlayacağından emin olduğunu yazdı. Ne var ki yıllar sonra, Rusya'nın geçmişini reddedip kapitalizme geçtiği sıralarda bu hitap "çağdışı" damgasını yiyiverdi.Bazı Ruslar, uzun süre eski alışkanlıkla söze "tovariş" diye başladıklarında, hemen durup düzeltme yaprak onu başka bir kelimeyle değiştirmek zorunda hissettiler kendilerini. Sanki ağız değiştirmekle, kafalarını da değiştirdiklerini kanıtlamaya çalışırmış gibi.* * *Bense günün birinde insanların birbirlerine hitap ederken yalnızca adlarını kullanmakla yetinecek kadar yalınlaşacağını umuyorum.
Ama bir tek koşulla:Ad sayısı, insan sayısı kadar çoğalmalı; yoksa birbiriyle uzak yakın ilişkisi olmayan kişilerin aynı adı taşıması biraz garip oluyor.
