Süper Lig’de bu sezon on sekiz kulübe 1.5 Milyar TL’na yakın havuz geliri dağıtıldı. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere bu yıl da Süper Lig kulüplere servet dağıtmaya devam etti.
Tablo:1’den de görülebileceği üzere, geçen yıla göre kulüplere bu sezon dağıtılan havuz geliri toplamda %48 artarak 1.462.600 TL’na ulaştı. Son dört yıllık sezonda kulüplere dağıtılan parasal ödül ise %93,45’lik artış gösterdi. Son dört sezonda kulüplere dağıtılan toplam havuz gelirleri ise kümulede 4.077.990.000 TL’ye ulaştı. Kulüplere dağıtılan bu gelirler içinde 1.877.625.000 TL’lik kümule tutarıyla Sportif Perforfmans geliri ilk sırada yer alırken, onu 1.503.000.000 TL ile kulüplere dağıtılan eşit tutar izliyor. Üçüncü sırada kendisine yer bulan bir diğer kalemi de toplam 456.140.000 TL’lik büyüklüğüyle geçmiş şampiyonluklara verilen Şampiyonluk primi. Dağıtılan son gelir kalemlerinden birisi de toplam 241.225.000 TL’lik tutarıyla Sıralama Ödülü.
Bu gelir kalemlerindeki artışlara ve toplam gelir içindeki paylarına bakıldığında ise;
Sportif Performans (Başarı) Ödülü olarak kulüplere dağıtılan gelir, toplam gelirin %46’lık kısmını oluştururken, son dört yıllık süre içinde %93,66’lık bir artış göstermiş durumda. Bu bağlamda 2017/18 sezonu için galibiyete 2.2 milyon TL, beraberliğe ise 1.1 verildi.
Eşit Dağıtılan Tutar, toplam gelir içinde %37’lik payı ile önemli bir gelir kalemi olup her sezon Süper Lig’de oynayacak kulüplere sportif performanstan bağımsız olarak dağıtılan tutarı ifade ediyor. Bu tutarın son dört yıl içinde gösterdiği artış ise %93,55’e ulaşıyor. 2017/18 sezonu için kulüplere eşit dağıtılan tutar 30 milyon TL olarak belirlenmişti.
Şampiyonluk Primi, Süper Lig’de 1959’dan bu yana şampiyonluğa ulaşmış kulüplere şampiyonluk sayıları üzerinden verilen tutarı ifade ediyor. Toplam Havuz gelirlerinin her yıl %11’lik kısmı bu şekilde dağıtılıyor. Bu yıl her bir şampiyonluğa ödenecek prim tutarı 2.7 Milyon TL olarak belirlenmiş olup kulüplerin şampiyonluk sayılarına göre bu gelir kulüplere dağıtıldı. Bu tutarın dört yıllık süre içinde kaydettiği artış oranı ise %101,83 olarak gerçekleşmiş vaziyette.
Sıralama Ödülü, Süper Lig’i sezon sonunda ilk altıda bitiren kulüplere ödenen parasal geliri anlatıyor. Toplam gelir içinde % 6’lık bir paya sahip olan bu gelir kalemi son dört yıllık süre içinde toplamda %76,34’lük bir artış gösterirken, bu ödül kapsamında bu sezon şampiyon olan kulübe (Galatasaray’a) 27 milyon TL, lig ikincsi kulübe (Fenerbahçe’ye) 21 milyon TL, lig üçüncüsü (Başakşehirspor’a) 15 milyon TL, ligi dördüncü tamamlayan kulübe (Beşiktaş’a) 10 milyon TL, ligi beşinci sırada tamamlayan kulübe (Trabzonspor’a) 6 milyon TL ve son olarak ta ligi altıncı sırada bitiren kulübe (Göztepe’ye) 3 milyon TL olarak dağıtıldı.
Tablo:2 bize son dört sezonda Süper Lig kulüplerinin havuzdan ne kadar gelir elde ettiklerini gösteriyor.
Tablo:2’ye göre 2017/18 sezonunda şampiyon olan Galatasaray toplamda 169.8 milyon TL gelir kazanırken, şampiyonluğu son dakikaya kadar kovalayan lig ikincisi Fenerbahçe ise 158.4 milyon TL havuz gelirine ulaştı. Ligi üçüncü sırada tamamlayan Başakşehirspor 100 milyon TL havuz geliri kazanırken, ligi dördüncü sırada bitiren Kara Kartal ise 135.5 milyon TL ile yetinmek durumunda kaldı. Ligi beşinci sırada tamamlayan Trabzonspor’un havuz geliri 96.2 milyon TL’de kaldı.
Tablo:2 bize bu sezon toplam 1.462.600.000 TL’lik havuz geliri dağıtıldığını gösteriyor. Yukarıdaki tabloyu irdelediğimizde ise en yüksek gelir ile en düşük gelir arasında, yani şampiyon olan Galatasaray ile küme düşen Karabükspor arasında tam 3.25 kat gelir farkı olduğunu görüyoruz. Bu gelir farkının bu kadar açılmasında bu sezon yayın gelirlerinde yaşanılan artışın yanısıra, Karabükspor’un 3 galibiyet, 3 beraberlik ve 28 mağlubiyetinin büyük rolü bulunuyor. Geçen sezon yine Adanaspor 12 puanla ligden düşerken, 6 galibiyet 7 beraberlik ve 21 mağlubiyet almıştı. Geçen sezon şampiyon Beşiktaş ile Adanaspor arasındaki gelir farkı 2.1 kat kadardı.
2017/18 sezonunda kulüp başına ortalama gelir 81.3 milyon TL olarak gerçekleşirken, tam on üç kulüp bu gelirin altında kaldı. Geçen sene kulüp başına ortalama gelir 54.9 milyon TL olarak gerçekleşmiş, on iki kulüp ortalama gelirin altında kalmıştı.
İlk dörtte yer alan kulüp geliri 2017/18’de kulüp başına 100 milyon TL’nı geçen dört kulüp bulunurken, geçen sezon 100 milyon TL’nın üzerinde gelir elde eden kulüp sayısı 2 idi. (Beşiktaş ve Fenerbahçe)
İlk beşte yer alan kulüplerin ortalama geliri 131.9 milyon TL’na ulaşırken, geçen sezon bu tutar 86.5 milyon TL idi. Buna göre bu sezon ilk beşte yer alanların ortalama gelirleri geçen sezona göre %52,4 arttı. Bu durum, bu sezon havuz gelirlerinin geçen sezonun 4.2 puan üzerinde bir artışı kaydettiğini gösteriyor. Şüphesiz ki, bunda Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş’ın ilk beşte yer almasının etkisi var. Çünkü, toplam 167.4 milyon TL’lık Şampiyonluk Primi’nin %88,7’sini üç kulüp alıyor. Bu durum doğal olarak onlara parasal gelir üstünlüğü sağlıyor.
Galatasaray, Fenerbahçe ve Beşiktaş’ın toplam gelir içinde aldıkları pay ise %31,7’e ulaşıyor. Yani, topam havuz gelirlerinin yaklaşık üçte biri bu üç kulübe gidiyor.
Bu üç kulübün gelirlerini çıkarttığımızda Süper Lig’de ortalama gelir 66.6 milyon TL’ye ulaşıyor.
Son dört sezonda en fazla havuz geliri elde eden kulüp olarak, 439.370.000 TL’lik havuz geliriyle Fenerbahçe’nin karşımıza çıktığını görüyoruz. Son dört sezonda 3 kez ligi ikinci, bir kez de üçüncü sırada tamamlayan Fenerbahçe’nin en yakın rakibi Galatasaray’a 6.845.000 TL fark attığını Tablo:3’ten görüyoruz.
Son dört sezonda en fazla havuz geliri elde eden 10 kulübü Tablo:3 ile sizlerle paylaştık. Buna göre, Fenerbahçe ilk sırada yer alırken, Galatasaray ikinci sırada, Beşiktaş da üçüncü sırada kendilerine yer bulmuş durumdalar. Bu üç kulübün son dört sezonda havuzdan aldıkları pay ise %31.
Son dört sezonda Süper Lig’de en fazla gelir elde eden 10 kulübün toplam havuz gelirleri 2.721.590.000 TL’ye ulaştı. Bu tutar, son dört sezonun toplam havuz gelirlerinin %66,8’ini oluşturuyor. Yani, son dört sezonda bu 10 kulüp toplam havuz gelirlerinin yaklaşık üçte ikisini kendi aralarında paylaşmışlar.
SonuçSüper Lig parasal gelirlerin dağılımı bakımından, önemli dengesizliklere sahip bir lig. Şüphesiz ki, sportif performansta daha başarılı olan takımların, iktisadi olarak daha fazla para kazanmaları normaldir. Ancak, Süper Lig’de gördüğümüz bir tespit var ki, sportif rekabet açısından kulüpler arasındaki fark daha azken, iktisadi gelir bakımından kulüpler arasında büyük uçurumların bulunmasıdır. Bu durum orta ve uzun vadede Süper Lig’in rekabetçi dengesini olumsuz etkiler. Dengede rekabet, yerini dengesiz rekabete bırakır. Bu nedenle, Süper Lig kulüpleri arasındaki iktisadi gelir dağılımı açısından önemli farklılıkları belirli ölçülerde gidermek futbol otoritesi, yani Federasyon’un görevi.
Süper Lig’de dengesizliğe neden olan, kulüpler arasında önemli bir uçuruma yol açan faktörlerden birisi olarak karşımıza, geçmiş şampiyonluk primleri olarak dağıtılan tutarlar var. Bu bağlamda, bu dengesizliği giderebilmek için ilk akla gelen bu tutarlar üzerinde durmak gerekiyor. Bu kapsamda, geçmiş şampiyonluk primlerini belki de son beş yılı baz alarak, havuz gelirlerini buna göre dağıtmak ya da son beş yılın altındaki şampiyonluklara ilişkin katsayıyı daha düşük tutarak havuz dağılımını gerçekleştirmek daha mantıklı görünüyor. Böylece, ortaya çıkan fazla, Süper Lig’de futbol kalitesini arttırmaya yönelik olarak kullanılabilir.
Son dört yılda geçmiş şampiyonluk primleri için dağıtılan toplam tutar (havuz gelirlerinin yaklaşık %11’ini oluşturuyor) 2014-15’te 82.940.000 TL, 2015-16’da 96.000.000 TL, 2016-17’de 109.800.000 TL ve 2017/18 sezonunda da 167.4 milyon TL. Bu tutarları rekabetçi dengeyi daha fazla artırabilmek için Federasyon’un dikkate alması gerekir.
İkinci bir nokta da, Süper Lig’e mutlaka Play-out uygulaması getirilmesi gerekir. Bu uygulamayla ligde düşen takımlar son maçlarına kadar Lig’deki mücadelelerine asılırlar ve daha fazla para kazanma şansı olabilir.
