Bundan yıllar önce hem dünyanın en yeni hem de en eski teknolojisi ile inşa edilmiş iki nükleer santralini ziyaret etmiştim. Biri Finlandiya’da açılması yılan hikayesine dönen Olkiluoto, diğeri de kapanması çetin tartışmalara neden olan Slovakya’daki Bohunice santralleriydi. İkisi de kaza olasılıklarını ve çevreye verdiği zarar düşünüldüğünde ürkütücüydü. Avrupa’nın Almanya gibi varlıklı ülkeleri bir yandan kendi topraklarındaki nükleer santrallerden vazgeçiyor bir yandan da elindeki eski teknolojiyi mümkün olduğu kadar en yakınındaki ülkelere satmaya çalışıyor. Bunu yaparken özellikle Doğu Avrupa’daki Rus izlerini de temizlemeye çalışıyorlar. Doğu Avrupa’da Çernobil tekniği ile inşaa edilmiş santralleri modernize etmek yerine yerlerine yenilerini dikmek elbette bu teknolojiyi satan ülkeler açısından daha karlı. Nükleer enerji pazarı yakından bakıldığında aslında tam bir kurtlar sofrası.
Nükleer enerjiden yana olanların savunduğu en önemli tez, bu tip santrallerin kar ve maliyet hesabının ülke ekonomisi açısından son derece uygun olduğu yönünde. Batı Almanya Radyo TV Kurumu WDR’in yaptığı bir araştırma gösteriyor ki, nükleer enerji ülke ve dünya ekonomisi açısından hiç de öyle düşünüldüğü kadar karlı değil. Sadece Çernobil ve Fukuşima’nın yarattığı zarar 450 milyar Dolar olarak hesap edilmiş. İnşaatı hala bitmeyen, bitse de işletmeye açılmayan ya da kullanılmadığı için harabeye dönen reaktör, atık deposu ya da uranyum yeniden işleme tesisine yapılan yanlış yatırımlar yüzünden çöpe atılan para ise yarım milyar Doları geçiyor. Kaba bir hesapla WDR’in araştırdığı 2012 yılına kadar nükleer enerjinin yarattığı dünya çapındaki zararın pekala bir trilyonu bulduğunu söyleyebiliriz. Nükleer enerji uzmanı Mycle Schneider’in ileri sürdüğü gibi dünyada yanlış yatırımlarla sermayenin bu kadar çarçur edildiği tek sektör nükleer enerji sektörü.
WDR şöyle bir hesap yapmış;
İnşaa edilmiş ama kullanılmamış ya da çok az kullanılmış veya inşaatı yarım kalmış reaktörlerin yarattığı zarar: 524 milyar Dolar
Nükleer santrallerde meydana gelen kazaların yol açtığı zarar: 461 milyar Dolar
Yatırım yapılmış ama bir türlü inşaa edilmemiş nükleer çöp deposunun verdiği zarar: 17 milyar Dolar
Uran ayrıştırma işleminden doğan zarar: 16 milyar Dolar
Toplam Zarar: 1.018 Trilyon Dolar
WDR’in araştırmasından anlaşılıyor ki, nükleer santrallere yapılan yanlış yatırımlardan doğan zarar önümüzdeki yıllarda da büyüyecek. Örneğin Fusion Reaktörü adı verilen ve yüklü bir yatırım yapılan yeni bir tekniğin hayata geçirilebilmesi pek mümkün görünmüyor. Finlandiya’daki EPR reaktörünün inşaatı neredeyse on yıldır devam ediyor ve her yıl o yıl biteceği sözü veriliyor. İnşaat sürdükçe de zarar büyüyor. Fukushima’nın verdiği tahmini zararın en az 250 milyar Dolar olduğu söyleniyor ama çıkarılacak son faturanın bunun üstünde olacağı kesin. Bir de görünmeyen zararlar var tabii. Nükleer santrallerin ya da atık depolarının yakınında yaşayan veya nükleer santral kazalarında yayılan radyasyondan olumsuz etkilenen insanlar hastalık kasalarına da yüklü bir maaliyet getiriyorlar. Radyasyonun yıllara yayılan zararlarını ise henüz hiçbirimiz bilmiyoruz. Sadece insanlar değil çevrenin de bundan olumsuz etkilendiğini ise hepimiz biliyoruz.
Japonya Fukuşima’daki kazaya ve sonuçlarına rağmen, felaketin üçüncü yıldönümünde nükleer enerjiden vazgeçmeyeceğini açıkladı. Yeni hükümet eskisinin yaptığı nükleer santrallerin yavaş yavaş kapanması planını iğtal etti. Nükleer enerji uzmanı Mycle Schneider, bu sektörde hakim olan anlayış için ; ‘’ forgetting by doing.- yaparken unutmak’’ sözünü kullanıyor. Bir şeyi uygularken öğrenmeyi anlatan bu sözün orijinali aslında ‘’learning by doing’’. Japonların tutumuna bakınca uzmana hak vermemek mümkün değil, nükleer santraller konusunda öğrenme güçlüğü çekiyoruz çünkü unutuyoruz.
