Muharrem İnce 52 günlük seçim kampanyası boyunca 107 miting yaptı, saatler boyu konuştu, birçok vaatte bulundu ama ekonomiyle ilgili kritik konulara nedense pek değinmedi. “Teşekkür etmek” için 81 şehre gideceğini söylediğine göre belki şimdi öğrenme fırsatı buluruz.
1. Uber ne olacak?
CHP Uber’e karşı mı, değil mi, bir türlü öğrenemedik. İstanbul Milletvekili Akif Hamzaçebi Şubat’ta, “Küresel hırsız” olarak tanımladığı Uber’i kovacaklarını söylemişti. Sonra Genel Başkan Yardımcısı Onursal Adıgüzel, Uber’in yasaklanmasına karşı çıktı. Ama aynı tarihlerde Gürsel Tekin, Uber’e dava açan taksicilerin eyleminde boy gösterip destek verdi. Anlaşılan kafalar karışık.
Eğer Uber’in “ıvır zıvır” bir mesele olduğunu düşündükleri için politikalarını bir türlü netleştiremiyorlarsa yanılıyorlar. İstanbul’da yapılan bir araştırma 18 - 25 yaş arkasındakilerin yarıdan çoğunun en az bir kez dijital araç platformlarını kullandığını gösteriyor. Herkes her şeyin farkında.
CHP kimin yanında, milyonlarca kentlinin mi, plaka sahiplerinin mi?
2) Düşük teknolojili “stratejik” sektörleri desteklemeye devam mı?
Dijital meselelere dönmek üzere buradan sanayiye geçelim. Muharrem İnce, mitinglerde Endüstri 4.0’ı ağzından düşürmedi. Güzel ama Türkiye'de sanayinin belkemiği hâlâ tekstil, çimento, demir - çelik gibi düşük teknolojili sektörler. “Stratejik” oldukları gerekçesiyle bu sektörler yıllarca desteklendi. Sadece sağın değil solun da bir zamanlar “yerli sanayi” fetişizmi vardı. Oysa bunlar düşük katmadeğer üreten, cari açığa katkıda bulunan sektörler. (Çünkü ithalata dayalı üretim yapıyorlar.)
İnce iktidara gelmiş olsa “Yerli sanayi gelişsin” diye, bu sektörleri desteklemeye devam edecek miydi? Demir çelik, çimento gibi sektörler ucuz elektrik kullanmaya devam etmeli mi?
Evet, bu konu bizi ilgilendiriyor çünkü Rusya’dan ithal edilen elektriğin faturası vatandaşın
cebinden çıkıyor. (Malum, Türkiye’de elektrik hâlâ büyük oranda doğalgazdan elde ediliyor.)
3) Genel olarak bol kepçe teşviklere devam mı?
Uygulamada çeşitli sektörlere yönelik yaklaşık üç yüz teşviğin bulunduğu tahmin ediliyor. İşçi al, primlerini devlet ödesin, yurt dışında mağaza aç, kirasını devlet ödesin… Güzel de, devletin şirketlere verdiği bütün o teşvikler vatandaşın cebinden çıkıyor. Teşviklerde bir seçiciliğin olması gerekmez mi?
İnce iktidara gelse, bol kepçe teşviklere devam edilir mi? Yoksa onun yönetiminde devlet sadece katmadeğeri yüksek bazı sektörleri (Endüstri 4.0 gibi) desteklemekle mi yetinir?
4) İnşaat sektörü ne olacak?
İnşaat sektörünün zorda olduğu bir sır değil. Satışlar düşüyor, konut fiyatları enflasyon karşısında geriliyor. İktidar seçimden önce sektörü canlandırabilmek için KDV’yi indirdi, tapu harcını düşürdü. Buna kamu bankalarının uyguladığı “zararına kredi” uygulaması eklenince, sektör gerçekten de biraz kıpırdandı. İnce, Cumhurbaşkanı seçilseydi, inşaat sektörüne destek vermeyi sürdürecek miydi? “İnşaatın batmasına izin vermem, destekler sürer” diyorsa, vergi indirimi isteyen diğer sektörlere, mesela mobilyaya da aynı indirimleri verir mi? İnşaat sektörüne vergi indirimi var da mobilyaya niye yok? Otomotive neden yok? Kültüre neden yok?
Yok eğer her sektöre toptan vergi indirimi verilecekse bütçe açığı nasıl finanse edilecek? Alkole zam üzerine zam yapılarak mı?
5) Yerli oto ne olacak?
Yerli otomobil fabrikası mı kurmalıyız, sürücüsüz otomobil yazılımı geliştirecek startup’lar mı? İnce’nin otomotiv sektörünün geleceğiyle ilgili vizyonu ne?
6) Dizel araçlar ne olacak?
Lafı otomotivden açmışken... Çevreyi kirlettiği ve kanser yaptığı için Avrupa ve Amerika’da kullanımı kısıtlanan, hatta yavaş yavaş trafikten yasaklanan dizel araçlarla ilgili ne düşünüyor? Dizel araçların satışları Avrupa’da azalırken Türkiye’de artıyor. Buna bir son verilecek mi?
Daha “teorik” bir soru: Vatandaşın sağlığı, ekonomik çıkarlara feda edilebilir mi?
7) Kömür santralleri ne olacak?
Artık herkes öğrendi: Ekonominin başına bela olan cari açığın baş müsebbibi, Türkiye’nin petrole, doğalgaza ödediği para. Mevcut iktidar, bu faturayı azaltabilmek için enerjide yerlileşme politikasını uygulamaya soktu. Rüzgâr, güneş gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına ciddi destekler verilirken bir yandan da yerli kömür santrallerinin elektrik üretimindeki payı artırılıyor. Oysa kömür, en kirli enerji türü. Çevreciler isyanda. İnce, yerli kömür santrallerini ne yapacak? Eğer kapatacaksa enerjide yerlileşmeyi nasıl sağlayacak, doğalgaz faturasını nasıl azaltacak?
Bu arada yoksul kesimlerin giderek artan elektrik faturaları altında ezilmesini hangi formülle engelleyecek?
8) Milli tank Altay, milli savaş uçağı TF-X ne olacak?
Savunma son yılların en hızlı büyüyen sektörlerinden biri. Gündemde milli tank Altay, milli savaş uçağı TF-X gibi dev projeler var. Bu projelerin her biri milyarlarca dolar maliyet demek. Aynen devam mı? Yoksa buralara harcanan paralar, en azından bir kısmı, eğitime ve sağlığa yönlendirilecek mi?
9) Booking.com ne olacak?
İnternete geri dönelim. Yukarıda Uber'den söz etmiştim. Bir de Booking.com var. Seyahat acentaları, “ekmekleriyle oynadığı” gerekçesiyle şikayet etti, mahkeme Booking.com’u yasakladı. Bir süredir, Booking.com’un Türkiye’ye dönebileceği konuşuluyor ama şirketin sitesini tıkladığımızda, “Türkiye’deki müşterilere hizmet veremedikleri” mesajıyla karşılaşmaya devam ediyoruz.
İnce kimin yanında, Booking.com’un mu, yerli seyahat acentalarının mı? Yerli turizmciyi “emperyalizme” ezdirmek istemiyorsa, ucuz, hızlı ve yeterince aydınlanmış biçimde otel rezervasyonu yapmak isteyen vatandaşların hakkını kim savunacak?
10) PayPal ve verilerin yurt dışına çıkış yasağı ne olacak?
Türkiye’den ilk PayPal çekilmişti. Çünkü müşterileriyle ilgili bilgileri Türkiye’deki sunucularda barındırması şartı getirilmişti. Muharrem İnce ve CHP, müşteri verilerinin Türkiye’de tutulması zorunluluğuyla ilgili ne düşünüyor? Bu madde değiştirilecek mi?
İnce’yi “vizyonsuzlukla” eleştirenler, ekonomiyle ilgili temel meselelerde dişe dokunur bir şey söylememesinden hareket ediyor olabilir mi?
