Gerçeğin üstü sinemanın altı

Battal boy bir erguvan Boğaz'daYanında bir keçi gözleri sürmeliKulaklıkları boynuzlarında eğretiKalben dinliyor kalbinde kalb pili

Islık çalarak yürüyorum Bebek'ten Hisar'a doğru, bir yandan da kafiye düşürüyorum sessizce. Yanlış hatırladığım bir dörtlüğün dizelerinden yürütmece. Eski bir poyraz esiyor. Mevsim palamuttan lüfere dönmüş. Dün gece Paris'teydim. 1925 yılı, Pierre Galerisi'nde ilk sürrealist sergiyi gezmiştim. Miro'yla sohbet ettik epey, İspanyolca. Uzun zamandır böyle; zamanda sıçrama yapabiliyorum. Aynı anda iki yerde bulunmam da mümkün. Sorun gideceğim yeri ve döneceğim zamanı seçememem. Kendi içinde bir algoritması var yine de, sanki benim arzularıma paralel.

Max Ernst (1891, Brühl - 1976, Paris), A Friends' Reunion | Au Rendez-vous des amis, 1922

Dün akşam şarabı fazla kaçırmıştık. Sabah ama, kendimi bulduğum deniz kenarında dipçik gibiydim. Geceden kalma bir şiir tüttürdüm. Bu iş ilk başıma geldiğinde, kafayı üşüttüğümü düşünmüştüm. Rüya gördüğümü, sonra da rüyayı gerçek sandığımı. Bir rüyamda, rüya gören adam, rüyasında doktora gidiyordu, rüyalarıyla ilgili sıkıntılarını anlatmak için. Ben de doktora gitmeye niyetlendim. Ama psikiyatristler tehlikelidir, beyin cerrahlarından bile tehlikelidir. Beyin ameliyatı olurum daha iyi, kafatasımın kesilmesi ruhumun kesilmesinden evladır diye düşünüp gidip emar çektirdim. Beynim temiz çıktı. 

Zamanla alıştım, insan neye alışmıyor ki. Ansiklopedi gibi yaşıyorum hayatı. Bir gün Magellan'ın gemisinde tayfayım, başka gün Selimiye inşaatında Mimar Sinan'ın kalfası. Afrika'ya gidip ilk insanlarla mağarada bile yaşadım bir seferinde. Ne ölüyorum, ne de öldürülüyorum. Varım ama aynı zamanda da yoğum. Kanlı canlı bir insanım, ama öyle de olsa bir gölgeden fazlası değilim.

Hayal gücüm hep kuvvetliydi ve en büyük eğlencem de hayal kurmak. Ama böyle filmin içinde olup filmi çekilirken seyretmek başka bir şey. Yaşantılarımı hiç kimseyle paylaşmak istemiyordum. Açıkcası bu durumdan memnundum ve nazar değer diye de korkuyordum. Bana göre insan beyni yeryüzünde en az bilinen yapı. Hakkında bildiklerimiz kırıntı düzeyinde. Alelade bir telefonla bile dünyanın bir ucundan öbür ucuna konuşabiliyorsun. İnsan beyninin kapasitesi bundan çok daha fazla olmalı. Telekinezi, telepati hiç de olmayacak şeyler gibi gelmiyor bana. Bir gün nörolog bir arkadaşıma yaşadıklarımdan söz edecek oldum. Sen nöbet geçiriyorsun dedi. Acilen beyin dalgalarımın kaydını yaptırmam gerekiyormuş. Ben de kaçmaya karar verdim insanlardan, bir köy evi alıp tavuklarım, köpeğim, kedilerim orada yaşayacağım.

Bugünlerde sürrealist hareketin ortasındayım. Geçen gün de kendimi "Bir Endülüs Köpeği" filminin setinde buldum. Dali, Bunuel'e rüyasında gördüğü avucundaki karıncalardan bahsediyordu ve sonra Bunuel usturayla kesilen bir kadının gözünden söz etti ve bana seslendi "gidip bir ustura satın al bir de ustra bileyecek deri kayış." Önceden "Bir Endülüs Köpeği" filminden haberdar değildim. Dönünce internetten araştırdım. Çaktırmadan sanat tarihine tanıklık etmişim.

Evde yüzümü yıkamak isterken Dali'nin rüyasında gördüğü avucundaki karıncalar, lavaboda el şeklindeki sabunluğun üzerinde dolaşıyordu ve açtığım kitabın ilk cümlesi de "Mesnevi'nin dördüncü cildinde Mevlana, müsveddelerin üzerinde yürüyen karıncanın hikâyesini anlatmıştı" oldu. Bunun üzerine traş olmamaya karar verdim, gözümün ustrayla kesilmesini istemiyordum. 

Biraz yürüdüm. Başka bir zamana düşmüşüm, üşümemden anladım. St Petersburg'ta ilk kar düşmüştü caddelere. Yaşlı bir kadın kaldırımda eskilerini satıyordu. Muhtemelen ölmüş kocasının paltosuydu, koyu lacivert kalın bir palto, satın aldım. Kokuşkin Köprüsü'nden geçip 104 numaralı binaya girdim. Merdivenlerden yukarıya boz bir tavşanla beraber çıktık. Benim yaşantılarımda hiç beyaz tavşan olmuyor, hep boz tavşanlar var. Bir de ben onları değil onlar beni takip ediyorlar. Ben gittiğim yerlere gerçekten gidiyor muyum, fiziki varlığımın değil de, beynimin seyahatleri mi bunlar? Geçen seyahatlerden birinde sıcak kahve döküldü elime. O anda elim yanmadı, ama bizim zamanımıza döndüğümde elimin üstü kabarmıştı. Üçüncü katta 74 numaralı kapıyı çalacakken telaşla Dostoyevski indi merdivenlerden ve ben kendimi İspanya'da bir plajda buldum.

Akdeniz'in beyaz dalgaları kumları okşarken Helena isimli bir Rus kadınla elele yürüyorduk plajda. 17 yaşındayken o da Hasan Abi'nin halası gibi Davos'ta verem tedavisi görmüş ve orada tanıştığı genç adam, sonra ilk kocası, ünlü bir şair olmuş. Belki bir gün ben de Davos'ta verem tedavisi görürüm. Kadının ikinci kocası bizi izliyordu karşıki pencereden. Biz kadınla sevişecektik az sonra ve kadının kocası karısının resmini yapacaktı çırılçıplak gökyüzünden süzülen panterlerle birlikte ve kadınla kocası hiçbir zaman, hiçbir kıtada asla sevişmeyeceklerdi. Derken yağmur başladı, yağmur damlaları rengarenkti. Yeryüzünü ve boz tavşanı boyamaya başladı yağmur. Önce eriyen saatlerin yanından geçtim, sonra Bunuel'in filminin sonlarında bir adam kadına kolundaki saati gösterdi.

Bizim zamanımıza geri döndüm. Tam değil ama, 20 yıl falan öncesinin İstanbuluna. Mevsim yine palamuttan lüfere dönmüştü ve henüz tazeliğini koruyan poyraz titretiyordu elektrik tellerini. Kadir Abi balık pazarından iki lüferi gazete kâğıdına sardırmış getirdi, taze olduğunu anlamam için solungaçlarını gösterdi sonra da mutfağa yolladı. "Gerçek nedir ki" dedi karşımda oturan hiç kimse. Ben ona bir kadeh rakı doldurdum. "Sen kim olduğunu biliyor musun?". "Henüz yazılmamış bir romandan bir cümle bu" dedim. "Yazılmış ve yazılacak her romanda geçen bir cümle" dedi.

Dışarda oturuyorduk, biri sarman, diğeri tekir iki İstanbul kedisi geçti sallanarak. Yıllar sonra insan formunda rastlayacaktım onlara yeniden. 

Kadraja Hikmet Abi girdi. Siyah beyaz bir film var sinemada dedi. Sinema emekti. Hem küçük harfle, hem de büyük harfle. "Öncesinde Luis Bunuel'in senaryosunu Salvador Dali'yle yazdıkları 'Bir Endülüs Köpeği' gösterilecek." diye ekledi. Lüferleri yiyemeden çıktık meyhaneden aceleyle. Küçük Beyoğlu'ndan dolaşıp sinemaya doğru yürüdük. "Ben Salvador Dali'nin karısı Gala'yla seviştim Hikmet Abi" dedim. Durdu, yanakları kırmızı, kalbi gökkuşağı rengindeydi. "Ben her gece sevişiyorum, 9:45 matinesi başladıktan hemen sonra "dedi. "Sen de mi zaman yolcususun" diye sordum. Yine gülümsedi kırmızı yanaklarıyla. "Ben sinemanın ve yanılsamaların yolcusuyum. Sen benim zamanıma geldin zannediyorsun ya şimdi, aslında ben senin zamanına geldim". "Ama Emek yıkıldı" dedim. Bu sefer gülmedi, ciddileşti. "Emek dedi Anka Kuşudur". Cebinden açıla açıla küçülmüş bir kurşun kalem çıkardı. Kadir Abi'nin dükkanından cebine attığı peçetenin üzerine bir şeyler çiziktirdi. Sokak lambasının loş ışığında peçete ıslanmasın diye montumun kuytusunda okumaya çalıştım:

Bir gece Nevizade'de bir keçi, gözleri sürmeliSakalına yansımış battal boy bir manolyanın gölgesiHikmetinden sual olunmaz bir sinemanın perdesiBir açılır bir kapanır, bozulmuş çarkının dişleri

S O N